مریم رحیمی جهانگیرلو - گروه علوم زراعی و اصلاح نباتات، پردیس ابوریحان، دانشگاه تهران، پاکدشت
غلامعباس اکبری - گروه علوم زراعی و اصلاح نباتات، پردیس ابوریحان، دانشگاه تهران، پاکدشت
ایرج اله دادی - گروه علوم زراعی و اصلاح نباتات، پردیس ابوریحان، دانشگاه تهران، پاکدشت
سعید صوفی زاده - گروه کشاورزی بوم شناختی، پژوهشکده علوم محیطی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران

به منظور بررسی تاثیر برخی عوامل زراعی بر پروتئین، مجموع آمینواسیدهای ضروری (EAA) و غیرضروری (NAA) و ارتباط آن با عملکرد دانه ذرت، آزمایشی ­به صورت اسپلیت-اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی در مزرعه تحقیقاتی پردیس ابوریحان دانشگاه تهران انجام شد. فواصل آبیاری و تاریخ کاشت به ترتیب به عنوان فاکتور اصلی و فرعی و ارقام ذرت و میزان کود نیتروژن به عنوان تیمارهای فاکتوریل در نظر گرفته شدند. درصد پروتئین و آمینواسیدها به روش مادون قرمز (NIR) تعیین شد. نتایج نشان داد اثر متقابل آبیاری و نیتروژن بر میزان پروتئین معنی­ دار بود (P ≤ ۰.۰۵) به طوری که در شرایط آبیاری بیشتر، کاربرد نیتروژن نسبت به تیمار بدون کود موجب افزایش پروتئین به میزان ۰.۷۸ درصد شد. اثر آبیاری بر کلیه آمینواسیدها جز والین، لایزین و تریپتوفان معنی­دار بود و افزایش آبیاری موجب کاهش آن ها گردید. اثر نیتروژن بر کلیه آمینواسیدها جز Lys معنی­دار بود به طوری که کاربرد کود موجب افزایش آن ها شد. اثر تاریخ کاشت و رقم بر برخی از آمینواسیدها معنی­دار بود و میزان آن ها در تاریخ کاشت دیرهنگام و رقم ۲۶۰ بالاتر بود. آبیاری بیشتر و کاربرد نیتروژن موجب کاهش نسبت EAA به NAA به ترتیب به میزان ۰.۲۰ و ۰.۹۰ درصد شد (P ≤ ۰.۰۵). عملکرد دانه همبستگی مثبت معنی­داری با پروتئین، مجموع آمینواسیدها و NAA داشت (به ترتیب ۰.۳۷، ۰.۳۵ و ۰.۴۰). رابطه مستقیم و معنی­داری میان پروتئین با EAA و NAA مشاهده شد و بالاترین رابطه پروتئین با NAA مشاهده شد (a=۰.۱۵, R² = ۰.۳۲%, P ≤ ۰.۰۰۱). یافته­ ها پیشنهاد نمود آبیاری بیشتر و کاربرد کود نیتروژن موجب افزایش بیشتر آمینواسیدهای غیرضروری و کاهش نسبت آمینواسیدهای ضروری به غیرضروری شد.

آمینواسید, پروتئین, ذرت, روش مادون قرمز, کیفیت