مریم جانعلی زاده قزوینی - دانشجوی دکتری فیزیولوژی گیاهان زراعی، گروه زراعت و اصلاح نبات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد
احمد نظامی - عضو هیئت علمی گروه زراعت و اصلاح نبات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد
ابراهیم ایزدی دربندی - عضو هیئت علمی گروه زراعت و اصلاح نبات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد
مهدی پارسا - عضو هیئت علمی گروه زراعت و اصلاح نبات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد

به منظور بررسی تحمل به سرمای گیاه بارهنگ سرنیزه ای آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار تحت شرایط کنترل شده در دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد اجرا شد. عوامل آزمایش شامل اکوتیپ های بارهنگ سرنیزه ای (بجنورد، کلات، مشهد، قاین و بیرجند) و دماهای یخ زدگی (۰، ۳-، ۶-، ۹-،۱۲-، ۱۵- ، ۱۸- و ۲۱- درجه سانتی گراد) بود. گیاهان بارهنگ پس از سه ماه رشد و خوسرمایی در شرایط طبیعی، جهت اعمال دماهای یخ زدگی در اواخر دی ماه سال۱۳۹۰به فریزر ترموگرادیان منتقل شدند. جهت تعیین پایداری غشا‍‍ء سیتوپلاسمی، درصد نشت الکترولیت ها و دمای پنجاه درصد کشندگی گیاهان بر اساس نشت الکترولیت ها (LT۵۰el) محاسبه شد. بقای گیاهان نیز چهار هفته پس از اعمال دماهای یخ زدگی با اندازه گیری درصد بقاء و دمای پنجاه درصد کشندگی گیاهان بر اساس درصد بقاء (LT۵۰su) ارزیابی شد. نتایج نشان داد که به لحاظ LT۵۰el اکوتیپ مشهد متحمل ترین و اکوتیپ های کلات و بیرجند حساس ترین اکوتیپ ها بودند. اثرات متقابل اکوتیپ و دما بر درصد نشت الکترولیت ها و درصد بقاء معنی دار بود، بطوریکه در دمای ۱۲- درجه سانتی گراد اکوتیپ های بجنورد و بیرجند به ترتیب کمترین و بیشترین درصد نشت الکترولیت را دارا بودند. در همین تیمار اکوتیپ مشهد با ۹۴/۴ درصد بیشترین و اکوتیپ بیرجند با ۲۵/۴ درصد کمترین درصد بقاء را نشان دادند. میزان LT۵۰su در اکوتیپ مشهد ۵/۳ درجه سانتی گراد کمتر از اکوتیپ بیرجند بود. در این آزمایش همبستگی منفی و معنی داری بین درصد نشت الکترولیت ها و درصد بقاء (**۰/۷۰- r=) وجود داشت. همچنین همبستگی مثبت و معنی داری (*۰/۵۳=r) بین LT۵۰el با LT۵۰su دیده شد. بر طبق این نتایج، اکوتیپ های مشهد و بجنورد تحمل به یخ زدگی بهتری نسبت به اکوتیپ بیرجند از خود نشان دادند.

اکوتیپ, بقاء, دمای پنجاه درصد کشندگی گیاهان, سرما