محمدحسین صابری - استادیار پژوهش مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان جنوبی
اشکبوس امینی - عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات و اصلاح و تهیه نهال و بذر، کرج
علیرضا صمدزاده - عضو هیئت علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند
حمید تجلی - کارشناس ارشد مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان جنوبی

به منظور ارزیابی لاین های امیدبخش گندم و برخی صفات زراعی در شرایط تنش شوری، تعداد ۱۷ لاین حاصل از برنامه به نژادی همراه با شاهدهای متحمل به شوری بم، ارگ و کویر در یک طرح بلوک های کامل تصادفی در ۳ تکرار به مدت دو سال زراعی ۸۹-۸۸ و ۹۰- ۱۳۸۹ در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی بیرجند با هدایت الکتریکی آب آبیاری و عصاره اشباع خاک به ترتیب ۸/۹۳ و ۱۰/۸۱ دسی زیمنس بر متر اجرا شد. برای اعمال تنش شوری تا مرحله ۲ تا ۳ برگی و استقرار کامل گیاه از آب معمولی و سپس تا مرحله رسیدگی فیزیولوژیکی از آب آبیاری با هدایت الکتریکی ۸/۹۳ دسی زیمنس بر متر استفاده شد. نتایج تجزیه واریانس مرکب دوساله نشان داد ارقام و لاین ها از نظر تعداد روز تا ظهور سنبله، تعداد روز تا رسیدگی فیزیولوژیکی، ارتفاع گیاه، طول پدانکل، وزن هزار دانه و عملکرد دانه در سطح یک درصد دارای اختلاف معنی دار می باشند. در این آزمایش در بین اجزای عملکرد وزن دانه نقش بیش تری در عملکرد دانه در شرایط تنش شوری داشت. نتایج همبستگی صفات نشان داد که بین عملکرد دانه با صفات طول سنبله (۰/۴۸* =r) و وزن هزار دانه (۰/۴۲* =r) همبستگی مثبت و با صفت تعداد روز تا سنبله دهی همبستگی منفی وجود دارد. دسته بندی ژنوتیپ ها بر اساس تجزیه کلاستر به روش ward، ژنوتیپ ها را در سه گروه متحمل، نیمه متحمل و حساس قرارداد. لاین های شماره ۸،۹،۱۶ و ۱۷ به ترتیب با ۵/۲۷، ۵/۲۲، ۵/۰۳ و ۵/۰۹ تن در هکتار دارای بیش ترین عملکرد دانه و برتر از شاهدهای آزمایش در گروه ژنوتیپ های متحمل قرار گرفتند که از این لاین ها پس از معرفی می توان در شرایط تنش شوری آب و خاک و اصلاح برای تولید ارقام متحمل به تنش شوری استفاده نمود.

گندم نان, سازگاری, لاین های امیدبخش, عملکرد دانه, تجزیه کلاستر