واحد باقری - دانشجوی سابق کارشناسی ارشد، گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ولی عصر (عج) رفسنجان
حمیدرضا روستا - استادیار، گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ولی عصر(عج) رفسنجان

به منظور بررسی اثر غلظت‎های مختلف بی‎کربنات سدیم بر عملکرد چهار واریته مهم کلم، یک آزمایش گلخانه‎ای با دو فاکتور شامل واریته در چهار سطح (کلم گل، کلم پیچ، کلم بروکسل و کلم قمری) و بی‎کربنات سدیم در سه سطح (صفر، ۱۰ و ۲۰ میلی مولار) با سه تکرار انجام شد. تجزیه داده‎ها در قالب طرح کاملا تصادفی انجام گرفت. بذور جوانه‎دار شده در مرحله چهار برگی به گلدان‎های چهار لیتری حاوی محلول غذایی هوادهی شده انتقال یافتند. پس از یک ماه رشد، دانهال‎ها به مدت دو ماه تحت تاثیر تیمار بی‎کربنات سدیم قرار گرفتند. نتایج نشان داد که وزن خشک برگ و ریشه با افزایش غلظت بی‎کربنات سدیم به طور معنی‎داری کاهش یافت. در پاسخ به افزایش بی‎کربنات سدیم، محتوای کلروفیل a، کلروفیلb، Fv/Fm و کارایی فتوسنتزی (PI) در تمام واریته‎ها کاهش نشان داد؛ این در حالی بود که کمترین کاهش کلروفیلa و کلروفیلb در کلم پیچ و کلم گل مشاهده شد. فرایندهای تنظیم اسمزی در پاسخ به افزایش غلظت بی‎کربنات سدیم در گیاهان کلم فعال شد به گونه‎ای که در واریته کلم قمری افزایش در میزان پرولین و کربوهیدرات محلول مشاهده شد. در اثر افزایش غلظت بی‎کربنات سدیم، میزان فسفر، پتاسیم، منیزیم، آهن، روی و منگنز گیاهان کاهش و میزان سدیم و کلسیم افزایش یافت. تنش بی‎کربنات سدیم در غلظت۲۰ میلی مولار باعث کاهش معنی‎دار غلظت آهن در برگ و ریشه گردید به طوری که در برگ غلظت آهن در این سطح نسبت به شاهد نزدیک به ۱۵۰ درصد کاهش نشان داد. در ارتباط با واریته‎ها نتایج نشان داد که بیشترین میزان غلظت آهن در واریته‎های کلم قمری و کلم پیچ مشاهده شد.

تنظیم کننده‎های اسمزی, فسفر, قلیائیت, کلروفیل