فرزاد حسین پناهی - دانشجوی دکتری فیزیولوژی گیاهی، دانشگاه فردوسی مشهد
محمد کافی - استاد گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشگاه فردوسی مشهد
مهدی پارسا - استادیار گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشگاه فردوسی مشهد
مهدی نصیری محلاتی - استاد گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشگاه فردوسی مشهد
محمد بنایان - استادیار گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشگاه فردوسی مشهد

مطالعه روابط بین اجزای عملکرد کمک شایانی به درک اساس فیزیولوژیک عملکرد گیاهان زراعی می­نماید. به منظور ارزیابی عملکرد و اجزای عملکرد ارقام متحمل و حساس به خشکی گندم تحت شرایط تنش خشکی، آزمایشی در قالب طرح کرت­های خرد شده با ۵ تیمار آبیاری (کرت اصلی)، ۲ رقم (کرت فرعی) و ۳ تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد اجرا گردید. تیمارهای آبیاری شامل آبیاری به میزان نیاز کامل آب گیاه (شاهد اول)، بدون آبیاری در فصل بهار (شاهد دوم)، آبیاری به میزان ۷۵ درصد نیاز آبی گیاه (۷۵%)، آبیاری به میزان ۵۰ درصد نیاز آبی گیاه (۵۰%) و آبیاری به میزان ۲۵ درصد نیاز آبی گیاه (۲۵%) در نظر گرفته شد و کرت­های فرعی شامل ارقام متحمل (پیشگام، رقم ریشک­دار) و حساس (گاسکوژن، بدون ریشک) به خشکی گندم بودند. نتایج نشان داد که اختلاف بین تیمارهای آبیاری و ارقام مورد مطالعه از نظر اجزای عملکرد و عملکردهای اقتصادی و بیولوژیک معنی­دار بود. با کاهش فراهمی آب تعداد سنبله در متر مربع و تعداد دانه در سنبله کاهش یافت اما وزن هزار دانه زیاد شد. افزایش وزن هزار دانه قادر به جبران کاهش تعداد سنبله و تعداد دانه در سنبله نبود و در نتیجه عملکرد اقتصادی و بیولوژیک نیز با کاهش فراهمی آب کاهش یافت. شاخص برداشت نیز در پاسخ به کاهش فراهمی آب دچار کاهش شد. در مجموع رقم متحمل از نظر عملکرد اقتصادی، عملکرد بیولوژیک و بهره­وری مصرف آب برتر از رقم حساس بود اما شاخص برداشت کمتری نسبت به آن داشت. به طور کلی نتایج آزمایش نشان داد که حفظ تعداد سنبله بیشتر در واحد سطح و تولید تعداد بالاتر دانه در سنبله جزء مهم ترین عوامل برتری رقم متحمل نسبت به رقم حساس بودند. همچنین سودمندی روش پنمن-مونتیث فائو در ارزیابی نیاز آبی گندم مثبت ارزیابی شد

تنش خشکی, گاسکوژن, پیشگام, بهره وری مصرف آب