ارزیابی تاثیر تنش کم آبی و محدودیت منبع پس از گرده افشانی بر عملکرد دانه و انتقال مجدد ارقام گندم نان

گندم از لحاظ سطح زیرکشت و محصول تولیدی در جهان، رتبه اول را در بین  غلات به خود اختصاص داده است و یکی از گیاهان عمده مورد کشت در مناطق خشک و نیمه خشک میباشد. وقوع تنش خشکی در مرحله پرشدن دانه در این مناطق از ویژگی­های بارز و غیر قابل اجتناب است. این تحقیق به منظور بررسی اثر تنش کم­ آبی و نقش منابع جاری و ذخیرها ی بر پرشدن دانه، عملکرد دانه و میزان انتقال مجدد انجام شد. آزمایش طی سال زراعی ۹۰-۱۳۸۹ در مزرعه تحقیقاتی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی کرمانشاه به صورت اسپلیت پلات-فاکتوریل بر پایه طرح بلوک­ های کامل تصادفی با سه تکرار انجام گرفت. آبیاری در دو سطح شامل تیمار کنترل یا عدم تنش (آبیاری در تمام مراحل رشدی بر اساس نیاز آبی گیاه و شرایط آب و هوایی) و تنش کم­ آبی (قطع آبیاری پس از گرده افشانی) به عنوان کرت اصلی مد نظر قرار گرفت و ترکیب نه ژنوتیپ شامل هشت رقم گندم بهار، پارسی، پیشتاز، پیشگام، چمران، زرین، سیوند، مرودشت و لاین DN-۱۱ همراه با تیمارهای محدودیت منابع فتوسنتزی بوته در پنج سطح شامل شاهد (بدون هیچگونه محدودیت منابع فتوسنتزی)، حذف برگ پرچم، حذف بقیه برگ ها به غیراز برگ پرچم، حذف ریشک و سایه­اندازی بر سنبله درکرتهای فرعی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که تنش کم ­آبی پس از گرده­ افشانی عملکرد دانه را ۲۲/۲ درصد نسبت به شرایط کنترل کاهش داد و حذف منابع فتوسنتزی سبب کاهش عملکرد از طریق افت وزن دانه شد. در این شرایط سهم فتوسنتز سنبله در پرکردن دانه با ۳۵/۴ درصد بیشتر از نقش برگ پرچم و برگهای زیری (به ترتیب ۱۸/۶ و ۱۸/۵ درصد) بود و ریشک­ها کمترین سهم را با ۳/۳ درصد در عملکرد دانه داشتند. در اثر محدودیت منابع فتوسنتزی، میزان انتقال مجدد مواد ذخیره­ ای از قسمت­های مختلف میانگره­های ساقه افزایش یافت که بیانگر نقش جبرانی آن­ها در جلوگیری از افت عملکرد بود. تنش کم­ آبی سبب افزایش کارایی انتقال مجدد نشد ولی در بین ارقام و تیمارهای محدودیت منابع فتوسنتزی از نظر صفت فوق اختلاف وجود داشت. میزان مواد منتقل شده از قسمت­های مختلف بوته (کاه سنبله و میانگره­ های ساقه) به دانه در هر دو شرایط محیطی یکسان بود ولی در شرایط کنترل به دلیل فتوسنتز جاری بیشتر، عملکرد دانه افزایش یافت.

Keywords:

برگ زدایی , پدانکل , تنش خشکی , ذخایر ساقه , سنبله