سید فاضل فاضلی کاخکی - دانش آموخته دکترای فیزیولوژی گیاهان زراعی
احمد نظامی - عضو هیئت علمی دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد
مهدی پارسا - عضو هیئت علمی دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد
محمد کافی - عضو هیئت علمی دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد

جوانه زنی و رشد گیاهچه برای استقرار گیاهان تحت شرایط شور اهمیت دارد. از این رو انتخاب گیاهانی که جوانه ­زنی سریع و یکنواختی در شرایط شور دارند می تواند به استقرار اولیه و  رشد گیاهچه کمک نماید. به منظور ارزیابی واکنش اکوتیپ­ های کنجد به تنش شوری، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار در شرایط آزمایشگاه  اجرا شد.  فاکتور اول شامل پنج اکوتیپ کنجد (MSC۳،MSC۶،MSC۷،MSC۱۲ و MSC۱۴) و فاکتور دوم شامل ۱۱ سطح  شوری آب (۱، ۳، ۶، ۹، ۱۱/۴، ۱۴/۵، ۱۶/۴، ۱۹/۶، ۲۱/۱، ۲۳/۱ و ۲۵/۱ دسی زیمنس بر متر) بود، که از آب چاه­های موجود در منطقه با هدایت الکتریکی ۵/۲، ۱۰ و ۲۳ دسی زیمنس تهیه و سپس تیمار­های مورد نیاز از طریق رقیق یا غلیظ سازی آماده شدند. نتایج نشان داد که با افزایش شوری جوانه­ زنی کاهش یافت به طوری که در شوری ۲۳/۱ دسی زیمنس بر متر جوانه زنی بسیار جزئی بود و در شوری ۲۵/۱  هیچگونه جوانه­ زنی مشاهده نشد. شوری اثر معنی­ داری بر مولفه­ های جوانه­ زنی درصد نهایی (تجمعی) جوانه­ زنی (FGP)، سرعت جوانه­ زنی (GR)، یکنواختی جوانه­ زنی (GU)، زمان رسیدن به ۵۰ درصد جوانه­ زنی (T۵۰)، انرژی جوانه زنی (GE)، شاخص بنیه گیاهچه (SVI) ، طول ساقه­ چه و نسبت وزن خشک ریشه­ چه به ساقه­ چه (R/S) داشت، با وجود این با افزایش سطوح شوری این مولفه­ ها به طور یکسان تحت تاثیر قرار نگرفتند. در شوری ۳ دسی زیمنس بر متر شاخص­های مربوط به رشد گیاهچه نسبت به شاهد و سایر تیمار­ها بیشتر بود و شاخص­های FGP، GU، GE و SVI به ترتیب به میزان ۸، ۵، ۱۰ و ۶۶ درصد بیشتر از شاهد بودند. بالاترین همبستگی FGP با شاخص GE (**۰/۹۸ = r) و سپس با شاخص GR  (**۰/۸۳ = r) مشاهده شد که نشان دهنده این است که بذور اکوتیپ های با انرژی جوانه­زنی بالاتر منجر به افزایش درصد جوانه­زنی نهایی در انها می­شود.در شرایط شوری زیاد (dS/m۲۳/۱) اکوتیپ MSC۶ بیشترین مقدار FGP، GR و GE و اکوتیپ MSC۱۲ کمترین مقدار را داشت در مولفه­های رشد گیاهچه نیز دو اکوتیپ MSC۶ و MSC۷ نسبت به سایر اکوتیپ­ها شاخص SVI بیشتری داشت. به نظر می­رسد اکوتیپ MSC۶ در شرایط این آزمایش از دامنه تحمل بیشتری برخوردار بود.

انرژی جوانه زنی, شاخص بنیه گیاهچه, یکنواختی جوانه زنی, T۵۰