ابراهیم نوئی - استادیار گروه مدرسی معارف اسلامی، دانشگاه شهید بهشتی

چکیده اهل سنت و امامیه در نادرستی انتساب معنای لغوی بداء به خداوند اتفاق نظر دارند؛ هرچند اهل سنت بر این پندارند، که امامیه معنای لغوی بداء را به خداوند نسبت می دهد؛ معنایی که مستلزم انتساب لوازمی چون جهل و ندامت به آن ساحت ربوبی است. البته اخبار و احادیث امامیه که شمار آنها به حد تواتر می رسد، بداء را به خداوند نسبت داده اند و بزرگان امامیه درصدد تبیین معنای بداء در آن اخبار برآمده اند. فرق منسوب به شیعه هم در باب بداء مواضع مختلفی دارند. فرقه ای چون زیدیه انتساب بداء به خداوند را صریحا نفی می کند و همانند اهل سنت بر امامیه به خاطر اعتقاد به بداء، اعتراض می کند. اسماعیلیه هم به سبب تعارض باور به بداء با امامت اسماعیل، بداء را نپذیرفته اند. کیسانیه بداء را همان نسخ می دانند. غلات هم با آنکه همواره مورد لعن و تکفیر بزرگان امامیه بوده اند، به بداء اعتقاد دارند. نوشتار پیش رو درصدد است مواضع بزرگان امامیه را در برابر فرقه های چهارگانه مزبور تقریر کند.

کلیدواژه ها: بداء, کیسانیه, غلات, زیدیه, اسماعیلیه, امامیه