بررسی پتانسیل منابع آب زیرزمینی در سازندهای سخت حوضه های آبریز استان اردبیل، مطالعه موردی حوضه بالیخلی چای سرشاخه صائین

حوضه صائین یکی از زیر حوضههای آبریز ارس است که مساحتی درحدود ۲۰۲/۶ کیلومتر مربع داشته و در جنوب غربی شهر نیر واقع شده است. گسترش واحدهای ولکانیک با مدل تخلخل یگانه، باعث تشکیل سفره های سازند سخت در حوضه صائین واقع در جنوب غربی شهرستان نیر شده است که منابع آبی مناسب از نظر کیفی بهوجود آوردهاند. هدف از این مطالعه بررسی وضعیت هیدروشیمی منابع آب زیرزمینی انتخابی و تعیین منشا یونهای موجود در آنها و همچنین ارزیابی پتانسیل وجود منابع آب زیرزمینی در سازندهای سخت حوضه آبریز صائین با استفاده از سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی می باشد. به طور کلی در حوضه صائین ۲ نوع آب زیرزمینی با منشا کاملا متفاوت جوی و هیدروترمال وجود دارد، پس از تجزیه و تحلیل نمونهها مشخص گردید که آبهای زیرزمینی منطقه با منشا جوی تیپ بیکربناته کلسیک و بیکربناته منیزیک دارند. با توجه به نمودار پایپر، قرارگیری همه نمونه های آب در مجاورت یکدیگر نشاندهنده تیپ و منشا تقریبا یکسان آنها می باشد. کیفیت آب زیرزمینی منطقه از نظر شرب در محدوده خوب و از نظر کشاورزی در محدوده C۲-S۱ قرار دارند. همچنین اکثر نمونه های آنالیز شده کیفیت مناسب برای مصارف صنعتی دارند. از طرفی با بررسی نسبت- های یونی، نمودار گیبس و اندیس اشباع منشا یون ها مشخص گردید. یون های موجود در آب های منطقه حاصل هوازدگی سنگ های منطقه و کانی های موجود در واحدهای لیتولوژی (انواع سیلیکات ها و پلاژیوکلازها) بوده و در مواردی نیز حاصل تبادل یونی می باشند. آبهای هیدروترمال تیپ کلروره سدیک داشته و دیاگرام هایی نظیر پایپر و دورو نشان دهنده فرآیند اختلاط در بعضی از چشمه های آب گرم منطقه می باشد. بر اساس منحنی فرود چشمه ها، نوع جریان در چشمه معرف هیدروترمالی، سیستم افشان و در چشمه معرف جوی، سیستم مجرایی غالب می باشد.
برای ارزیابی پتانسیل وجود منابع آب زیرزمینی در سازندهای سخت حوضه آبریز صائین بر اساس روش مقایسات زوجی بر مبنای فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) برای هر معیار وزنی اختصاص داده شد و لایه های رستری مربوط به ۹ معیار لیتولوژی، تراکم شکستگی ها، ارتفاع با فاکتور بارش و ارتفاع با فاکتور حوضه آبگیر، شاخص رطوبت، شیب، تراکم آبراهه، جهت شیب و شاخص پوشش گیاهی تهیه شد و با دو روش میانگین گیری وزنی درج های (OWA) و همپوشانی وزنی (Weghited overlay) از تلفیق لایه- های اطلاعاتی ذکر شده، نقشه های پهنه بندی پتانسیل آب زیرزمینی به پنج گروه با پتانسیل بسیار کم، کم، متوسط، زیاد و بسیار زیاد تهیه گردید. جهت واسنجی مدل از موقعیت چشمه ها و مطالعات میدانی استفاده گردید که مدل OWA نتایج قابل قبولتری را ارائه داد. در این مدل واحدهای الیوین بازالتی و آندزیت- های پیروکسن دار و تراکیت ها از جمله مناطق با پتانسیل زیاد و بسیار زیاد بوده و شکستگی ها و خطواره ها نقش مهمی در ایجاد پتانسیل منابع آب سازند سخت داشته اند. به دلیل تراکم برخی چشمه ها در حاشیه بیرونی حوضه به نظر می رسد بخشی از آب زیرزمینی حوضه از طریق شکستگیها به خارج از حوضه جریان دارد که نیاز به مطالعات تکمیلی خواهد داشت.