بررسی توالی فصلی جلبکهای فیتوپلانکتونی و کف زی سد یامچی به عنوان اندیکاتور و ارتباط آن با کیفیت آب

امروزه به دلیل توسعه شهرنشینی و صنعتی شدن، مواد آلوده کننده بسیاری وارد محیط زیست آبی می شود. به منظور تعیین ماهیت آلوده کننده ها و تاثیر آنها، سیستم های کنترلی قابل اعتماد و سریعی لازم است، در این خصوص شاخص های بیولوژیکی به عنوان گونه ها یا جوامعی که با حضورشان اطلاعاتی از محیط فیزیکی یا شیمیایی پیرامون اطراف، فراهم میگردد مورد توجه
هستند. سد یامچی بر روی رودخانه بالیخلو چای در جنوب غربی شهر اردبیل تامین کننده بخشی از نیازهای آب شرب شهر اردبیل است. از آنجایی که پساب های کشاورزی و دامداری می تواند از طریق شبکه آبهای سطحی وارد رودخانه بالیخلو چای و سپس آب پشت سد گردد، مطالعه جلبک های اندیکاتور و شرایط اکولوژیک آنها ضروری بود..متوسط بارندگی سالانه در محل سد، ۳۸۵ میلی متر، متوسط ماهانه دما ۸/۸ درجه سانتی گراد، متوسط تعداد روزهای یخبندان ۱۴۴ روز و متوسط رطوبت نسبی ۷۱/۹% برآورد شده است. تعداد ۹ ایستگاه برای نمونه برداری انتخاب شد، ۶ ایستگاه در رودخانه بالیخلو( ۳ ایستگاه در بالادست سد و ۳ ایستگاه درپایین دست سد یامچی) و ۳ ایستگاه نیز بر روی دریاچه پشت سد یامچی، با در نظر گرفتن عمقهای مختلف (عمق های ۰، ۵، ۱۰ و ۲۰ متر). نمونه برداری به صورت ماهانه از مهرماه ۱۳۹۲ آغاز و تا شهریور ماه ۱۳۹۳ ادامه داشت. در ماههای زمستان به دلیل یخبندان و نامساعد بودن شرایط جوی امکان نمونه برداری فراهم نشد. نمونه بردار از آب و فیتوپلانکتونها توسط روتنر ۲ لیتر انجام شد. نمونه برداری از جلبکهای اپی لیتیک با تراشیدن سطح سنگ ها
شدند و نمونه های اپی پلیک توسط برداشت لایه ای ار رسوب به آرامی انجام شد.. نمونه های آب جهت آنالیز میزان نیترات، آمونیوم، سولفات، فسفات، سیلیس و BOD و COD به آزمایشگاه منتقل و با روش های استاندارد متد انجام گردید، میزان اکسیژن محلول، دما، هدایت الکتریکی، شوری، pH و TDS نیز با استفاده از دستگاه پرتابل در محل اندازه گیری شد. شناسایی و شمارش جلبک ها توسط میکروسکوپ نوری و اینورت انجام شد. داده های جلبکی توسط شاخص های اکولوژیکی، شاخص های تشابه، شاخص تشابه ژاکارد و شاخص تشابه سورنسون، شاخص تشابه چکانوفسکی و شاخص های تروفی برای ایستگاه های رودخانه و دریاچه تفسیر شدند. در منطقه مورد مطالعه، میزان فسفر (ارتوفسفات) در ماههای نمونه برداری و ایستگاههای نمونه برداری همواره بیش از ۱۰۰g.L(-۱)μ بود. زمان نگهداری آب نیز بیش از یک ماه بود. pH بین ۹-۶/۵% اکثر موارد در محدوده ۸ بود. شفافیت Secchi disc در ماه های تابستان بین ۰/۵m ۱ و دما نیز در ماه های تابستان بین ۲۵-۲۰ °C بود. در این مطالعه ۱۷۰ تاکسون ( ۱۶۳ تاکسون در حد گونه و ۶ تاکسون در حد جنس) متعلق به ۹۵ جنس از ۷ شاخه از جلبکها شناسایی گردید. که تنها از سد یامچی ۶۵ گونه جلبک فیتوپلانکتونی متعلق به ۵۴ جنس شناسایی گردید. در فلور فیتوپلانکتونی سد یامچی Bacillariophyceae (دیاتومه ها)، Chlorophyceae (جلبک های سبز) و Cyanophyceae (سیاتوباکتری ها)، بیشترین تعداد گونه ها را به خود اختصاص دادند. Cyanophyceae بیشترین فراوانی را در اواخر تابستان نشان داد. فراوانی فیتوپلانکتون ها از بهار به سمت تابستان افزایش یافت بطوریکه در مرداد ماه به ماکزیمم میزان خود رسید اما از پاییز به سمت بهار سال بعد کاسته شد. بطور کلی فیتوپلانکتون های رودخانه نسبت به فیتوپلانکتون های دریاچه از فراوانی پایین تری برخوردار هستند و این به دلیل عمق کم و سرعت بالای جریان آب در رودخانه می باشد که امکان استقرار را به فیتوپلانکتون ها نمی دهد. فیتوپلانکتون های رودخانه عمدتا از گونه های اپی پل و اپی لیت هستند که با جریان آب کنده و شسته می شوند.