رحیم نوبهار - دانشگاه شهید بهشتی
سیده ام البنین حسینی - دانشگاه تربیت مدرس

این مقاله به واکاوی قاعده کمتر شناخته­ شده «لزوم معاشرت به معروف در روابط زن و شوهر» می پردازد. به موجب این قاعده، رفتار متقابل زن و شوهر باید هماهنگ با عرف روزآمد جامعه مسلمانان باشد. این به معنای آن است که افزون بر آموزه­های دینی مستفاد از کتاب و سنت، آن دسته از عرف­های عقلانی که در متون دینی صریحا یا ضمنا از آن­ها نهی نشده باشد، می­تواند و باید هماهنگ با آموزه های دینی نقش تعیین­کننده­ای در ترسیم نظام حقوق خانواده ایفا نماید؛ حتی اگر این عرف­ها نوپیدا باشند. بدین­سان «معروف» مفهومی عرفی است که مصادیق آن بر حسب زمان و مکان و نیز درجه تمدن و فرهنگ جامعه اسلامی که زوجین در آن زندگی میکنند، می­تواند متفاوت باشد.مقاله به روش تحلیلی و با استناد به قرآن مجید، سنت پیامبر (ص) و امامان معصوم (ع) و موارد استناد فقیهان به لزوم معاشرت به معروف، برای توسعه آن به یک قاعده فقهی الزامی استدلال نموده و با توجه به عموم ادله نشان داده است که قاعده می­تواند در همه قلمروهای روابط خانوادگی از جمله: مدیریت خانواده، روابط زناشویی زوجین، چند و چون نفقه، سکنای زوجین و تصمیم درباره کم و کیف فرزندآوری مورد توجه قرار گیرد.

فقه خانواده, حقوق و تکالیف متقابل زوجین, عرف, معروف