بررسی فعالیت علمی- آموزشی ابوریحان بیرونی در کتاب التفهیم

ابوریحان محمد بن احمد بیرونی (۳۶۲-۴۴۰ ه.) از علمای بزرگ و از ریاضیدانان و منجمان شرقاست. تالیفات این مرد بزرگ به زبان عربی به عنوان زبان علمی عالم اسلام و ایران بوده است. التفهیملاوائل صناعه التنجیم یکی از تالیفات ابوریحان بیرونی که در سال ۴۲۰ ه. ق. و در غزنه و زمانپادشاهی محمود غزنوی نوشته شد و دو متن فارسی و عربی از آن موجود است. هدف محققان دراین مقاله، بررسی و نقد التفهیم ابوریحان بیرونی از نظر موضوع و پردازش کتاب و روش کار آن نیزبه شیوه تحلیل محتوا و بررسی اسنادی می باشد. کتاب التفهیم با گفتاری پیرامون هندسه آغازمی شود و سپس به شمار (حساب) می پردازد. گفتار سوم پیرامون حال های آسمان و زمین، بافصل هایی پیرامون سیاره ها و ستاره ها، خشکی ها و دریاها، ماه و سال و گاه شماری، است. گفتارچهارم پیرامون اسطرلاب است. پس از این پیش نیازها به گفتار پنجم می رسیم که پیرامون قانون هایاخترشناسی است. بیرونی در آغاز گفتار پنجم، به پیش نیاز بودن گفتارهای پیشین برای فراگیری اینقانون ها اشاره می کند.

Keywords:

تمدن اسلامی , بیرونی , التفهیم , فعالیت علمی