مجید عباسی - عضو هیات علمی دانشگاه

عقد نکاح­ در تمام مذاهب و نظام­های­ حقوقی، به دلیل کارکرد بی­بدیل در سلامت و بقای اجتماع، همواره در سایه چتر حمایت حکومت، و قانون­گذاران بوده است. توالد و تناسل که بقای ملت­ها به آن متکی است، خود مرهون حق استمتاع جنسی است و به دلیل اهمیت این حق و تکلیف متقابل زوجین به برقراری رابطه جنسی سالم، شناخت شروط ناظر بر آن و بررسی وضعیت حقوقی آن­ها، از اهمیت قابل ملاحظه­ای برخوردار است. تتبع و تعمق در اقوال و نظرات پژوهشگرانی که خود را با این مسئله آشنا کرده­اند، حکایت از وجود اختلافی عمیق چه در میان فقها و چه در میان حقوقدانان دارد.به نظر می­رسد، دلیل اصلی این اختلاف به فقد اجماع و اتفاق­نظر بر روی تعریف و ماهیت حقوقی نکاح و تشخیص مقتضای ذات آن از سایر اقتضائات برمی­گردد. عده­ای تمتع و اتحاد جنسی و عده­ای دیگر زوجیت و پیوند زناشویی را هدف از عقد نکاح می­دانند و گروهی دیگر، همکاری و شرکت در زندگی را هدف از این عقد مقدس برشمرده­اند.بنابراین ما در این نوشتار ابتدا به شناخت ماهیت و ذات عقد نکاح پرداخته، و به این پرسش مهم پاسخ خواهیم گفت که مقتضای ذات عقد نکاح چیست؟ و سپس در مورد شروط ناظر به روابط جنسی زوجین بحث خواهیم­ کرد. در پاسخ به سوال نخست باید گفت که اثر نخستین و بالذات نکاح، علقه و پیوند زوجیت است و بقیه آثار مترتب بر این اثر هستند. و نیز در پاسخ به سوال دوم، با تفکیک شروط به شروط ممنوع کننده روابط جنسی و محدود کننده، این نتیجه حاصل شد که دسته اول به دلیل مخالفت با نظم عمومی و اخلاق حسنه و نیز سلب حق به طورکلی، باطل بوده ولی مبطل نکاح نیست، ولی شروط دسته دوم اصولا نافذ هستند.

مقتضای ذات- مقتضای اطلاق- شرط- تمتع جنسی