لزوم تداوم رعایت پروتکل های بهداشتی در افراد دریافت کننده واکسن کووید-۱۹

با اینکه فرایند واکسیناسیون در بسیاری از کشورهای جهان آغاز شده است، اما متخصصان امر بیان می­کنند که برای مقابله با این ویروس راهی طولانی در پیش است و مدت زمان زیادی طول خواهد کشید تا واکسن اثر قابل ملاحظه ای داشته باشد (۱). با شروع واکسیناسیون در کشور ما نیز، سوالات زیادی در ذهن افراد در خصوص لزوم تداوم رعایت پروتکل­های بهداشتی ایجاد شده است و اینکه چه مدت بعد از دریافت واکسن می­توان به فعالیت­های عادی بازگشت و رعایت پروتکل ها را به حداقل رساند و یا حتی کنار گذاشت. طبق گزارشات مرکز کنترل و پیشگیری بیماری های آمریکا (Centers for Disease Control and prevention: CDC) اگرچه انتظار می­رود از حدود ۲ هفته بعد از دریافت دومین دوز واکسن، ایمنی قابل ملاحظه­ای ایجاد شود (۲) ولی به دلایلی که در ادامه به آن ها اشاره می­شود، لازم است کماکان رفتارهای مناسب بهداشتی رعایت گردد و افراد واکسینه شده احتیاط های لازم را مد­نظر قرار دهند چرا که دریافت واکسن به منزله پایان اقدامات بهداشت عمومی و پیشگیرانه نمی ­باشد. عدم کارایی ۱۰۰ درصدی واکسن ها  واکسن کووید-۱۹ نیز همانند سایر واکسن­های استفاده شده در طول تاریخ، اگرچه از نظر فردی ایمنی خوبی می­تواند ایجاد کند اما کارایی ۱۰۰ درصدی ندارد و در بهترین حالت تا حداکثر ۹۵ درصد می­تواند از ابتلا به کووید-۱۹ پیشگیری کند (۳)، بنابراین هنوز احتمال اندکی برای ابتلا وجود دارد و بایستی با استفاده از همه روش­های پیشگیری، این احتمال اندک را نیز کاهش داد. همچنین داده­های اولیه نشان می­دهد که واکسن­ها ممکن است در برابر برخی گونه ها تاثیر کمتری داشته باشند (۴). عدم واکسیناسیون کامل افراد در کشور ما نیز همانند بسیاری از کشورهای جهان، درصد اندکی از افراد جامعه واکسن را دریافت کرده و واکسینه شده اند و طبق گزارشات تا تاریخ ۲۹ ژوئن ۲۰۲۱، حدود ۸۵/۴ درصد از جمعیت ایران حداقل یک دوز واکسن دریافت کرده اند (۵). برای ایجاد ایمنی کافی و مطلوب باید ۲ نوبت واکسن به فاصله ۲ تا ۴ هفته تزریق شود و مدت زمان تحریک و پاسخ مطلوب سیستم ایمنی حدود ۲ هفته بعد از واکسن خواهد بود، لذا تا ۶ هفته بعد از تزریق اولین نوبت واکسن، هنوز ایمنی کافی ایجاد نشده است. بنابراین وقتی مردم به طور کامل واکسینه در نظر گرفته می­شوند که ۲ هفته از دریافت دوز دوم واکسن آن ها گذشته باشد (برای واکسن های ۲ دوزی) . قابل ذکر است برخی واکسن ها تک دوزی هستند که در این موارد هم بایستی ۲ هفته از تزریق واکسن بگذرد (۶،۲). همچنین برای اینکه در جامعه­ای به ایمنی قابل ملاحظه­ای در برابر بیماری کووید-۱۹ برسیم تا اپیدمی کنترل شود (ایمنی جمعی)، لازم است که تقریبا دو سوم افراد جامعه مصون شده باشند و با توجه به اینکه این واکسن ایمنی صد درصدی ایجاد نمی­کند، باید بیش از دو سوم افراد جامعه یا از طریق واکسن و یا از طریق سابقه ابتلا به این بیماری ایمن شده باشند (۷). ازآنجاییکه دستیابی به این درصد از واکسیناسیون هنوز در بسیاری از کشورها از جمله کشور ما محقق نشده است بنابراین احتمال انتقال بیماری کماکان بالاست، مضافا بر اینکه برخی واکسن ها در مقابل انواع جهش یافته ویروس تاثیر کمتری دارند. ذکر این نکته نیز الزامی است که افرادی که داروهای تضعیف کننده سیستم ایمنی مصرف می کنند، حتی اگر کاملا واکسینه شوند باز هم ممکن است به طور کامل محافظت نشوند (۶). رفتار و فرهنگ پیشگیری در کشور واکسیناسیون در کشور ما نیز با در نظر گرفتن گروه های در معرض خطر و طبق اولویت بندی وزارت بهداشت با اولویت کادر درمانی و سالمندان آغاز شد و تاکنون (تیر ماه ۱۴۰۰) درصد بالایی از کادر درمان و گروه­های در اولویت (سالمندان) در کشور واکسن دریافت کرده­اند یا در حال دریافت واکسن می­باشند. اگر رفتارهای پیشگیرانه و احتیاطات لازم توسط افراد دریافت کننده واکسن و به خصوص کادر درمان که الگویی برای مردم در نظر گرفته می­شوند کنار گذاشته شود، ممکن است این پیام منفی در اذهان عمومی ایجاد شود که شرایط عادی شده است و رعایت پروتکل­های بهداشتی کم رنگ گردد که با تداوم این رفتارها ممکن است مجددا شاهد موج جدیدی از این بیماری در کشور باشیم. در این راستا به عموم مردم و به خصوص کادر بهداشت و درمان به عنوان الگوی مهم توصیه می­شود این پیام را جدی گرفته و تا زمانیکه دانشمندان، متخصصان و مسئولین وزارت بهداشت به این نتیجه نرسیده اند که می­توان محدودیت­ها را مرحله به مرحله برداشت، رفتار پیشگیرانه خود را حفظ کنند. نیاز به گذشت زمان برای کسب اطلاعات و اطمینان بیشتر به دلیل جدید بودن واکسن­های کرونا هنوز مطالعات محققین اطمینان کافی از نظر عدم نیاز به استفاده از ماسک را ثابت نکرده است و از آنجاییکه اطلاعات کافی نیز در خصوص عدم ابتلای افراد واکسینه شده وجود ندارد، طبق پیشنهاد CDC و سازمان جهانی بهداشت (World Health Organization: WHO) توصیه می­شود کماکان پروتکل­های بهداشتی مد نظر قرار گیرند  (۸،۶). همچنین هنوز مدرکی دال بر این موضوع وجود ندارد که افراد دریافت کننده واکسن کووید-۱۹ می توانند ناقل ویروس بیماری­زای کووید-۱۹ باشند یا خیر. بنابراین این احتمال نیز وجود دارد که فرد دریافت کننده واکسن خود بیمار نشود ولی ناقل ویروس باشد که البته پاسخ به این سوال نیاز به مطالعات گسترده و جامع در این زمینه دارد. در نهایت ذکر این نکته ضروری است که تمامی اقدامات پیشگیرانه و پروتکل­های تعریف شده در جهت کمک به توقف و یا کاهش انتشار و گسترش این بیماری می­باشد و با وجود توزیع واکسن در جهان و شروع واکسیناسیون، رعایت تمامی این اقدامات تا زمانیکه شرایط به حالت عادی برگردد کماکان مهم و ضروری می باشد.  

Keywords:

Vaccine , Covid-۱۹ , Health protocols , واکسن , کووید-۱۹ , پروتکل های بهداشتی