منصوره السادات صادقی - دانشجوی دکتری روان شناسی عمومی دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی دانشگاه شهید بهشتی
محمدعلی مظاهری - دانشیار پژوهشکده خانواده دانشگاه شهید بهشتی
محمود حیدری - عضو هیئت علمی پژوهشکده خانواده دانشگاه شهید بهشتی

پژوهش حاضر با هدف بررسی تفاوت تصور از خدا در میزان مذهبی بودن والدین و منابع متفاوت شناخت دینی طراحی و اجرا گردید. از میان دانشجویان چهار رشته دندان­پزشکی، علوم انسانی، برق و کامپیوتر و معماری دانشگاه شهید بهشتی تعداد ۳۷۴ نفر دانشجو (۱۷۷ پسر و ۱۹۷ دختر) به­عنوان نمونه طبقه­ای نسبتی در دسترس انتخاب شدند، پرسشنامه­های تصور از خدا (مظاهری و همکاران، ۱۳۸۴؛ بازسازی مقیاس لارنس، ۱۹۹۷)، میزان مذهبی بودن والدین (گرنکویست، ۱۹۹۸) و پرسشنامه محقق ساخته (در خصوص منابع متفاوت شناخت دینی) تکمیل شد. نتایج تجزیه و تحلیل داده­ها با استفاده از آزمون تحلیل واریانس یکراهه نشان داد که میانگین تمامی خرده مقیاس­های تصور از خدا در مواردی که آزمودنی­ها میزان مذهبی بودن هر دو والد خود را بالا ارزیابی کرده­اند، بالاتر است. در پاسخ­دهندگانی­که میزان مذهبی بودن والدین خود را در سطح بالایی ارزیابی کرده­اند، تفاوت زیرمقیاس­های «تاثیرپذیری»، «مشیت الهی» و «حضور» آزمون تصور از خدا با آزمودنی­هایی که میزان مذهبی بودن والدین­شان در سطح پایین است، معنادار بود. بنابراین کیفیت تصور از خدا در افرادی که میزان مذهبی بودن والدین­شان بالاتر است، مثبت­تر می­باشد. پژوهشگران میزان مذهبی بودن والدین را به­عنوان جنبه­ای از جامعه­پذیری دینی برای فرزندان، و مهم­ترین عامل پیش­بینی­کننده تصور فرد از خدا  می­دانند. هم­چنین تجزیه و تحلیل دقیق­تر داده­ها نشان داد که در تصور از خدا به­عنوان حامی، در دسترس، مراقب، راهنما و پاسخگو نیز بین دو گروه (سطح مذهبی هر دو والد بالا و سطح مذهبی  هر دو والد پایین) تفاوت­های معناداری وجود دارد، طوری که در گروهی که میزان مذهبی بودن هر دو والد بالاتر است تصور از خدا مثبت­تر، و در گروهی که میزان مذهبی بودن هر دو والد پایین­تر است تصور از خدا منفی­تر است. داده­ها هم­چنین نشان داد تصور از خدا در منابع شناخت دینی مختلف، متفاوت است. تفاوت نمرات زیرمقیاس­های «تاثیرپذیری»، «مشیت الهی»، «پذیرندگی» و «حضور» تصور از خدا در شرایطی که کسب اطلاعات از طریق خانواده باشد، به­طور معناداری بالاتر از دیگر منابع اطلاعاتی بوده، مثبت­ترین تصور از خدا در این گروه جای گرفته است.

تصور از خدا- شناخت دینی- میزان مذهبی بودن والدین