رضا خراسانی - دانشگاه شهید بهشتی

تحولات روشی درحوزه­ ی فقه معاصر، تحولی شگرف در فقه سیاسی ایجاد کرد و موجب دگردیسی در ماهیت امر سیاسی در اندیشه­ ی برخی فقیهان شد. مفهوم امر سیاسی در نظریه­ های کلاسیک مسلمانان، بر مدار مفهوم حکم و ولایات شرعی حاکمان استوار است، اما با ظهور دوگانه­ ی حق ­و­حکم، ماهیت امر سیاسی نیز دچار دگرگونی شد ونظم­های سیاسی جدیدی شکل گرفت. پرسش اساسی این است که ماهیت حق و حکم در فقه سیاسی معاصر چیست وچه پیامدهایی در عرصه­ ی سیاست به دنبال داشته است؟ بدین ­ترتیب، نخست ادبیات حق و حکم و سیر تحول و تطور آن بررسی وسپس ماهیت حق و حکم در فقه سیاسی معاصر (مشروطه) مورد کنکاش قرار می ­گیرد، و در ادامه پیامدهای آن در عرصه ­ی سیاست تحلیل  می­گردد. نگارنده تلاش می­ کند تا نشان دهد هم­نشینی حق و حکم در فقه سیاسی معاصر، حاکی از این است که سیاست در جغرافیای  اندیشه­ ی سیاسی شیعه، در میانه­ ی احکام شرعی و حقوق شهروندی قرار داشته و این مهم، موجب دگردیسی در ماهیت امر سیاسی و در نتیجه، تولید نظم­های سیاسی جدیدی در عرصه­ ی فکر و عمل سیاسی شیعه در دوره­ ی معاصر شده است.

فقه سیاسی معاصر, حقوق شهروندی, حکم شرعی, امر سیاسی, شریعت