محسن جمشیدی - دانشگاه تهران
احسان کاظمی - دانشگاه اصفهان

فیلسوفان تحلیلی همواره در مظان اتهام بیرون راندن سیاست از فلسفه قرار دارند. در این میان، ویتگنشتاین از زمره  فیلسوفان تحلیلی است که فلسفه ­ی او را هم به ­دلیل آنچه «فقدان سویه ­های تئوریک سیاسی» می­نامند، مورد  غفلت قرار داده­ اند. پژوهش حاضر به­ دنبال اثبات خلاف این گزاره است؛ و در همین راستا، درصدد شناسایی بن­مایه ­ی سیاسی فلسفه­ ی ویتگنشتاین است. بدین­ ترتیب، سوال اصلی این پژوهش این است که «آیا می­توان از فلسفه­ ی متاخر ویتگنشتاین، سیاست و نتایج سیاسی استخراج کرد؟ آیا این فلسفه با سیاست نسبتی دارد؟» پاسخ ما در این نوشتار آن است که: «فلسفه­ ی متاخر ویتگنشتاین می ­تواند دارای نتایج سیاسی باشد و قابلیت استخراج گزاره­ ها و آموزه­ های سیاسی را دارد». برای اثبات این گفته، بعد از اشاره به مقدمات روشی، هستی­شناسی و معرفت­ شناسی ویتگنشتاین، پیامدهای سیاسی فلسفه­ ی ویتگنشتاین شرح داده می­ شود. می­توان از این پیامدها در دوسطح سخن گفت. سطح اول، سطحی است که با توجه به مباحث ویتگنشتاین در باب زندگی روزمره و فرم زندگی، به ­نوعی تحلیل از سیاست با توجه به قوام یافتن سوژه در زندگی اجتماعی و توجه به مسائل مربوط به قومیت­ها و تنوعات فرهنگی دست می­ زند. سطح دومی که ما از آن سخن می ­گوئیم، مربوط می شود به نقد ایدئولوژی­ها و آموزه­ های سیاسی با استفاده از ابزار تحلیلی­ ای که ویتگنشتاین در اختیار ما قرار می ­دهد. یعنی با تکیه بر جنبه­ های نقادانه­ ی فلسفه­ ی او می ­توان به سراغ مکاتب و ایدئولوژی­های رایج سیاسی رفت و بنیان دعاوی آن­ها را مورد نقد قرار داد. در این مقاله برای اثبات فرضیه و با توجه به محدوده ی بحث، صرفا به سطح دوم پیامدهای سیاسی فلسفه ­ی ویتگنشتاین، یعنی نقد ایدئولوژی اشاره می­شود.

ویتگنشتاین, سیاست, زندگی روزمره, شکل زندگی, نقد ایدئولوژی