تحلیلی جامع از مفهوم سعادت نزد طوسی و رابطه آن با کمال و لذت

چکیده بنیان هر نظریه اخلاقی را مولفه­ های آن سامان می­دهد. خواجه نصیرالدین طوسی، به عنوان نظریه­پرداز اخلاق­محور، تحلیل­های نظام‎مندی از مولفه­های اخلاقی ارائه کرده که سعادت یکی از آن‎هاست. رویکرد خواجه به سعادت، با دو تلقی همراه است: ۱. رویکرد عام که سعادت را دربرگیرنده انسان و مجردات تام می­داند؛ ۲. رویکرد خاص که سعادت انسان را تحلیل می­کند. شناساندن دومی، «لذت از سیرت حکیمانه» را پیش می­نهد و ازاین­رو خواجه، سعادت را در گرو زندگی حکیمانه می­داند. تحلیل طوسی از سعادت، مولفه­های «کمال» و «لذت» را پیش می­آورد. ازاین­رو تحلیل آن‎ها جهت فهم جامع سعادت از منظر طوسی ضروری است. در مولفه کمال، ضمن تحلیل آن، نشان داده می­شود که الگوهای اخلاق­نگاری متنوع خواجه در طول هم‎اند و از این منظر، هرم طولی مراتب کمال ترسیم می­شود که از سلامت نفس تا مرتبه اتحاد و فنا را دربرمی­گیرد. در تحلیل لذت، ضمن طبقه­بندی جامع از تعاریف لذت، به تحلیل سه­گانه خواجه از لذت پرداخته­ایم. ذومراتب بودن کمال و لذت نزد طوسی، با مراتب سعادت نزد وی سازگار است. سنجش دو گونه تعریف از سعادت، علاوه بر روشن­ کردن تمایز آن‎ها، ترابط آن‎ها را نیز واضح می‎سازد.

Keywords:

نصیرالدین طوسی , سعادت , لذت , کمال