روح الله اکرمی - دانشیار گروه حقوق جزا و جرم شناسی، دانشکده حقوق، دانشگاه قم.

اثبات دعاوی کیفری بر مبنای تمسک به دلایلی صورت می­ گیرد که در فرآیند کیفری تحصیل می ­شوند. در این راستا ممکن است گاه در این فرآیند از مقررات دادرسی تخطی شود که در این صورت اعتبار حقوقی دلایل به دست آمده به یکی از مهم ­ترین چالش­ های سیستم­ های اثبات دعوا تبدیل شده است. در نوشتار حاضر با روشی توصیفی تحلیلی به بررسی این موضوع در دو کشور زیر مجموعه­ نظام حقوقی کامن ­لا، انگلیس و کانادا، در مقایسه با رویکرد حقوق کشورهای اسلامی پرداخته شده است. تحقیق نشان از آن دارد که در برخی از کشورها مانند ترکیه نظریه سخت گیرانه­ رد دلیل شکلی پذیرفته شده است که بطلان مطلق چنین دلایلی را به دنبال دارد. در نقطه مقابل در سایر نظام­ ها چنین دلایلی معتبر هستند مگر آن که حسب نظریه رد دلیل ذاتی همانند عراق قاضی تشخیص دهد که قوانین جوهری نقض شده، یا موافق نظریه رد دلیل قانونی نظیر ایران بر رد دلیل تصریح قانونی وجود داشته باشد، که البته بعضی از کشورها نیز مانند الجزایر هم­سو با انگلیس و کانادا مواضع تلفیقی از دو دیدگاه رد دلیل ذاتی و قانونی را اتخاذ نموده­ اند. به نظر می­ رسد حسب موازین فقه اسلامی می­ توان با لحاظ برخی ضوابط در نظام دادرسی متکی به قضات ماذونی که جامع شرایط نیستند از ترتیب اثر به چنین دلایلی خودداری نمود.

اثبات دعوای کیفری, ادله اثبات جرم, قاعده رد دلیل, تحصیل دلیل از طریق نامشروع, بطلان دلیل