پیام پزشکپور - Education and Extension Organization (AREEO)
رحمت اله کریمی زاده - Education and Extension Organization (AREEO)
امیر میرزایی - Education and Extension Organization (AREEO)
محمد برزعلی - Education and Extension Organization (AREEO)

    به منظور بررسی اثر ژنوتیپ، محیط (مکان× سال) و اثرات متقابل ژنوتیپ × محیط (مکان×سال)، عملکرد دانه ۱۸ ژنوتیپ نخود در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در چهار مکان (خرم آباد، گچساران، ایلام و گنبد) طی دو سال زراعی (۹۵- ۱۳۹۳) مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس مرکب، معنی دار بودن اثر مکان، سال، اثر متقابل مکان × سال، ژنوتیپ، ژنوتیپ × سال، ژنوتیپ × مکان، ژنوتیپ × سال × مکان برای عملکرد دانه را نشان داد. بر اساس نتایج تجزیه واریانس AMMI، مکان و سال منبع اصلی تغییرات بودند، که ۸۶/۱ درصد از مجموع مربعات کل را به ­خود اختصاص داد. نتایج تجزیه واریانس AMMI نیز نشان داد که اثر دو مولفه اثر متقابل بر عملکرد دانه معنی دار بود. دو مولفه اصلی اول مدل AMMI ۷۹/۳ درصد از کل واریانس عملکرد را توجیه کردند. نتایج مقادیر پایداریAMMI (ASV)  نشان داد که برای عملکرد دانه، ژنوتیپ های شماره G۱۶، G۴، G۶ و G۱ کمترین مقدار و درنتیجه بالاترین پایداری عمومی به تمام محیط های آزمایش و ژنوتیپ شماره G۱۰ با مقدار ۱۲/۸۹ بیشترین پایداری خصوصی را به مکان چهارم (E۴) داشتند. در بین ژنوتیپ هایی که دارای کمترین ASV بودند، فقط ژنوتیپ G۶ (FLIP۰۱-۲۴C) دارای میانگین عملکرد دانه بالاتر از میانگین کل ژنوتیپ ها بود. بر اساس مقادیر دو مولفه اصلی اول، ارزش پایداریAMMI(ASV)  و شاخص پایداری ژنوتیپ GSI، ژنوتیپهای G۱۲، G۱۳ و G۶ به عنوان پایدارترین ژنوتیپ به­ترتیب با عملکرد متوسط (۱۴۳۸/۹، ۱۲۶۶/۳ و ۱۴۳۴/۲ کیلوگرم در هکتار) شناخته شد و نزدیک ترین ژنوتیپ به ژنوتیپ ایده آل بودند.

Chickpea, Genotype× environment, Genotype stability index (GSI), اثر متقابل ژنوتیپ × محیط, شاخص پایداری ژنوتیپ (GSI), نخود