ارزیابی پارامترهای ژنتیکی، روابط بین صفات و گروه بندی هیبریدهای جدید چغندر قند از لحاظ صفات کمی و کیفی درشرایط آلودگی طبیعی رایزومانیا

    یکی از بیماری­های مهم چغندرقند (Beta vulgaris L.) بیماری رایزومانیا (Rhizomania) یا ریشه گنایی (Root madness)  است در حال حاضر در تمامی نقاط دنیا شیوع دارد. خسارت این بیماری را در ارقام حساس بیش از ۵۰ درصد و در مواردی تا ۱۰۰ درصد برآورد کرده­ اند. با توجه به افزایش جمعیت کشور و نیاز به شکر، محصول چغندرقند در میان گیاهان زراعی از جایگاه ویژه­ای برخوردار است. با هدف ارزیابی روابط بین صفات و گروه ­بندی ژنوتیپ ­های مختلف چغندرقند، تعداد ۴۴ هیبرید چغندرقند در چهار منطقه (همدان، کرمانشاه، مشهد و شیراز) در سال ۱۳۹۸ مورد ارزیابی قرار گرفتند. آزمایش در قالب طرح بلوک­های ناقص (آلفا لاتیس) در ۶ تکرار اجرا شد. نتایج نشان­داد عیار قند و عملکرد ریشه به­ ترتیب با ۸۸/۲۴ و ۵۹/۵۳ درصد به­ ترتیب بالاترین و پایین­ ترین مقدار وراثت­ پذیری عمومی را به­ خود اختصاص دادند. در این مطالعه عملکرد قند خالص با عملکرد ریشه، عیار قند، عملکرد قند ناخالص، ضریب استحصال قند و درصد قند خالص همبستگی فنوتیپی و ژنتیکی مثبت و معنی­ دار و با محتوی پتاسیم ریشه و درصد قند ملاس همبستگی منفی و معنی­ دار نشان داد. بر مبنای تجزیه رگرسیون گام به گام پتاسیم ریشه، عیار قند و نیتروژن مضره با تبیین ۵۲ درصد از تغییرات به عنوان موثرترین صفات در توجیه تغییرات عملکرد قند خالص شناسایی شدند. بر اساس نتایج تجزیه خوشه ­ای، ژنوتیپ ها شامل۴۴ هیبرید و ۳ شاهد رقم تجاری چغندرقند به چهار خوشه دسته ­بندی شدند که خوشه شماره چهار شامل هیبریدهای شماره ۲۰، ۴۳، ۳۱، ۲۳، ۲۵، ۲۴ و ۳۷ و ارقام شاهد خارجی Succara و BTS ۲۱۳ بودند، و مناسب­ترین خصوصیات کمی و کیفی را به خود اختصاص دادند. در تجزیه به عامل ها از طریق تجزیه به مولفه های اصلی نیز، دو عامل شناسایی شد که ۵۲/۸۲ درصد از کل واریانس داده ها را تبیین کردند. دراین مطالعه محتوی پتاسیم ریشه و عیار قند به ­عنوان موثرترین صفات و هیبریدهای قرار گرفته در خوشه چهار تجزیه خوشه ­ای به ­عنوان مناسب ­ترین هیبرید برای برنامه­های آتی به نژدای شناسایی شدند.

Keywords:

Cluster analysis , Genetic correlation , Heritability , White sugar yield , تجزیه خوشه ای , چغندر قند , عملکرد قند خالص , وراثت پذیری , همبستگی