مریم پوست فروش - دانشجوی گروه فلسفه علم، دانشگاه صنعتی شریف، تهران، ایران
مصطفی تقوی - استادیار گروه فلسفه علم، دانشگاه صنعتی شریف، تهران، ایران

تبیین پیشرفت علم، یکی از مباحثی است که همواره در فلسفه علم مورد توجه بوده و روایت­های مختلفی در خصوص اینکه پیشرفت چه زمانی حاصل شده و چه معیارهایی برای پیش­رونده بودن یک نظریه در نظر گرفته می­شود، ارائه شده است. از چالش­های مهم در مبحث پیشرفت، تغییرات ریشه­ای در نظریه­های علمی است که از آن با نام انقلاب­های علمی یاد می­شود. کوهن، این انقلاب­ها را گسست­هایی در تاریخ علم می­پندارد و اگرچه با اشاره به فعالیت جورچینی دانشمندان، به پیشرفت در دوره علم عادی اذعان دارد، اما با مطرح کردن قیاس­ناپذیر بودن پارادایم­ها، از تبیین پیشرفت در انقلاب­های علمی ناتوان است. درمقابل، بسکار با توصیف لایه­مند بودن جهان، علم را فرایندی مداوم و پیوسته می­پندارد که با هدف دستیابی به مکانیزم­ها و ساختارهای علی، به کشف و توصیف لایه­های جدید و عمیق­ می­پردازد که پایانی برای آن قابل­تصور نیست. او پیشرفت را بر همین مبنا تبیین کرده و معتقد است علم، در حرکت به سمت لایه­های زیرین، هم امکان پیشرفت دارد و هم تغییر. در این مقاله ضمن شرح نظریه پیشرفت کوهن و بسکار، به بررسی جنبه­های معرفت­شناختی و هستی­شناختی این دو دیدگاه پرداخته شده تا عدم توانایی کوهن در تبیین پیشرفت در انقلاب را در پرتو آراء بسکار، بررسی کنیم.

روی بسکار, توماس کوهن, پیشرفت در علم, انقلاب علمی