فرشته رحیمی - Department of Watershed Management, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources
علی نجفی نژاد - Department of Watershed Management, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources
واحدبردی شیخ - Department of Watershed Management, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources
آرش زارع گاریزی - Department of Watershed Management, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources

   بهینه سازی کاربری اراضی به منظور استفاده مطلوب از اراضی برای فعالیت های مختلف، همواره از بحث های اساسی در برنامه ­ریزی مدیران منابع طبیعی بوده است. برای جلوگیری از اثرات سوء ناشی از بهره برداری غیراصولی از اراضی باید برنامه­ های مدیریتی طراحی گردد که منجر به عملکرد بهتر کاربری اراضی گردد. در این تحقیق باهدف جلوگیری از ادامه روند بهره ­برداری غیراصولی از اراضی، به ­طوری­که رفاه اجتماعی و اقتصادی مردم ساکن در آن به­ خطر نیافتد اقدام به بهینه سازی کاربری اراضی در آبخیز چهل­ چای با وسعت ۲۵۶۸۰ هکتار در استان گلستان شده است. بدین منظور به ایجاد نقشه کاربری بهینه با استفاده از روش ارزیابی چندمعیاره و همچنین ارزیابی اقتصادی اراضی با توجه به نسبت سود به هزینه هریک از کاربری های پیشنهادی پرداخته شد. کاربری­ها و اقدامات حفاظتی پیشنهادی در آبخیز چهل­ چای شامل تراس ­بندی، احداث باغ، آگروفارستری، علوفه ­کاری، جنگل­کاری و احیای جوامع گیاهی کنار رودخانه است. جهت تعیین توان سرزمین برای کاربری ها،  لایه ها و نقشه های اطلاعاتی وارد نرم افزار Terrset شد و تناسب اراضی برای هریک از کاربری های پیشنهادی تعیین گردید. بر این اساس هر یک از فاکتورها بین صفر و یک استاندارد شدند و نقشه فازی هریک از کاربری ها در محیط ترست تهیه شد. در نهایت با توجه به فاکتورها و محدودیت­های تعریف شده نقشه تناسب هریک از کاربری های پیشنهادی با روش ارزیابی چندمعیاره (MCE) تهیه شد. در نقشه نهایی اختصاص کاربری ها بر اساس اهداف چندگانه  (MOLA)با افزایش ارزش­ها از صفر تا یک، تناسب افزایش می ­یابد. همچنین از طرفی با در نظرگرفتن هزینه احداث و نگهداری و درآمد هریک از کاربری های پیشنهادی طی افق برنامه ریزی ۳۰ ساله،  نسبت سود به هزینه هر کاربری به­ دست آمد که نتایج ارزیابی اقتصادی تمامی کاربری های پیشنهادی مقرون به صرفه شد. در نهایت با توجه به نتایج حاصل از ارزیابی چندمعیاره و ارزیابی کارآیی اقتصادی برای فعالیت­های پیشنهادی سطح کل تناسب آن ها نسبت به حوضه به ­دست آمد.

Benefit-Cost Ratio, Land Suitability, Optimize Use, The Planning Horizon, افق برنامه ریزی, تناسب اراضی, کاربری بهینه, نسبت سود به هزینه