مقایسه تراکم و بعد فراکتال شبکه های زهکشی در مقیاس و دقت های مختلف (مطالعه موردی: حوزه های آبخیز استان ایلام)

     پدیده­ ها و عوارض موجود در طبیعت به ­رغم پیچیدگی­های فراوان دارای نظم و قواعد خاصی است. رفتار و الگوی رودخانه ها نیز به عنوان یکی از پدیده­ های پیچیده طبیعی، از این امر مستثنی نیست. بسته به شرایط ژئومورفولوژیکی، اقلیمی، توپوگرافی و فرسایشی، آبراهه ­ها رفتار و الگوی متفاوتی از خود نشان می­ دهند. یکی از پارامترهایی که می­توان با استفاده از آن به پیچیدگی الگوی شکل عوارض و پدیده ­ها دست یافت، هندسه فراکتال می­باشد. هدف از این پژوهش محاسبه و مقایسه بعد فراکتال شبکه های هیدروگرافی در حوزه­ های آبخیز استان ایلام که ازDEM ۵۰  متر و داده­های SRTM استخراج شدند، که شبکه­ های هیدروگرافی به دست آمده از داده­ های  SRTMبا دقت بیش از ۵ متر با استفاده از تصاویر گوگل ارث ترسیم شده ­اند. بدین منظور، ابتدا ۱۲ حوزه آبخیز در استان ایلام (اما، تنگ سازبن، دویرج، هلیلان، نظرآباد، چم­گز، کلم، سیاگاو، جعفرآباد، چاویز، جزمان و ورگچ) انتخاب و پس از  تعیین واحد­های ۲۵ کیلومتر مربع در محدوده هرکدام از حوزه ­ها و ترسیم و تکمیل الگوهای شبکه زهکشی در محدوده­ های مورد مطالعه، به کمک نرم­افزار فراکتالیز بعد فراکتال آنها محاسبه شد. نتایج به ­دست آمده نشان داد که محاسبه و مقایسه بعد فراکتال به روش­های تصویری در صورتی صحت دارد که عرصه­ های مورد مقایسه از مساحت یکسانی برخوردار بوده و همچنین، دقت و مقیاس ترسیم شبکه ­های هیدروگرافی نیز یکسان باشد. از سوی دیگر شبکه زهکشی ترسیم شده از روی گوگل­ارث با دقت بیشتر از پنج متر نسبت به شبکه آبراه ه­ای متناظر با دقت DEM ۵۰ متر در پلات­های ۵×۵ کیلومتر مربع (۲۵ کیلومتر مربع) از دقت بسیار بالایی برخوردار است. همچنین کمترین مقدار بعد فراکتال قبل از اصلاح شبکه های هیدروگرافی مربوط به حوزه آبخیز اما (۰۴۲/۱) و بیشترین مقدار آن مربوط به حوزه ­آبخیز تنگ سازبن (۴۲۴/۱) می­باشد. در حالیکه پس از اصلاح شبکه­ های هیدروگرافی و محاسبه بعد فراکتال، کمترین مقدار به­ دست آمده بعد فراکتال مربوط به حوزه ­آبخیز چاویز (۱۱/۱) و بیشترین مقدار آن مربوط به حوزه­ آبخیز نظرآباد (۴۹/۱) است.  

Keywords:

Quantitative Parameters , Fractals Dimension , Formations Geology and Hydrology and Sediment Indicators , پارامترهای کمی , بعد فراکتال , سازندهای زمین شناسی و شاخص های هیدرولوژی و رسوب