بررسی پتانسیل سیل خیزی حوزه آبخیز کشف رود مشهد بر اساس روش SCS درمحیط GIS

حوزه کشف­­­ رود بخشی از حوزه آبخیز دشت بزرگ قره قوم در شمال شرقی استان خراسان رضوی با وسعت ۸۹۹۶ کیلومترمربع و زهکش اصلی دشت مشهد بشمار می آید. برای تعیین پتانسیل سیل خیزی در محدوده حوزه کشف رود از روش SCS اصلاح شده، درمحیط GIS و براساس مدل رقومی ارتفاع، پهنه­بندی توزیع بارش، محاسبه تلفات بارش، نقشه کاربری اراضی و بر مبنای طبقه­بندی حوزه های آبخیز تماب درجه۴ استفاده شده است. داده­های هواشناسی، ازجمله آمار بارندگی و رگبارها (۲۸ ایستگاه) مربوط به دوره آماری از سازمان های ذیربط دریافت و مورد بررسی قرار گرفت. پس از واسنجی داده ها بر اساس پایه زمانی مشترک۲۵ سال (سال آبی ۶۸- ۱۳۶۷ تا  ۹۲- ۱۳۹۱) و حذف داده های مشکوک، تطویل دوره آماری و در مواردی به بازسازی داده ها اقدام گردید. لایه های اطلاعاتی مثل نقشه­های موقعیت ایستگاه های هواشناسی، توپوگرافی، کاربری اراضی، خاک، پوشش گیاهی، تقسیمات سیاسی استان و تقسیمات حوزه های آبخیز تماب مورد استفاده قرارگرفته است. با دریافت DEM از نقشه های توپوگرافی در مقیاس ۱:۲۵۰۰۰ و انجام اصلاحات لازم، مرز حوزه و خصوصیات فیزیوگرافی مثل مساحت، محیط، ارتفاع، شیب، زمان تمرکز و ... محاسبه گردید. برآورد CN با استفاده از کاربری اراضی و گروه های هیدرولوژی خاک انجام شد. توزیع مکانی CN  برای شرایط رطوبتی مرطوب و با لحاظ نمودن درصد شیب مشخص و پس از برآورد مقدارCN  امکان محاسبه مقدار ذخیره سطحی و میزان تلفات اولیه بارش فراهم میگردد . تحلیل رگبارها با استفاده از نرم­افزار SMADA و بر اساس تابع توزیع استاندارد ( پیرسون تیپ ۳) مقدار بارش و رگبار در دوره برگشت های ۲ تا۱۰۰ ساله مشخص گردید. پس از محاسبه متوسط وزنی ارتفاع رواناب در هر زیر حوزه (۸۶ زیرحوزه)، به منظور تعیین پهنه­های سیل خیز حوزه دبی حداکثر سیل () ناشی از بارش موثر برآورد و نقشه پتانسیل سیل خیزی حوزه ترسیم گردید. از مجموع مساحت حوزه، ‍۲۵/۶۸ درصد آن دارای پتانسیل سیل خیزی ‍‍ نرمال، ۵/۲۵ درصد بحرانی، ۲۵/۶  درصد دارای پتانسیل سیل خیزی فوق بحرانی است. شهرستان های چناران و مشهد، پتانسیل سیل خیز‍‍ بالاتری نسبت به سایر شهرستان ها دارند. از مجموع حدود ۶۵۸ روستا، آبادی و مرکز جمعیتی مورد شناسایی درحوزه، ۷۸ درصد روستاها دلیل قرارگیری در مناطق دشتی وکم شیب در پهنه هایی با پتانسیل سیل خیزی نرمال، ۱۷درصد روستاها در پهنه های با پتانسیل سیل خیزی بحرانی و ۵ درصد روستاهای حوزه بدلیل قرارگرفتن در مناطق مرتفع و شیبدار در پهنه های با پتانسیل سیل خیزی فوق بحرانی قرار دارند

Keywords:

Flooding potential , Watershed Area , Flood , Kashafrud watershed , Method SCS , پتانسیل سیل خیزی , حوزه آبخیز , سیلاب , حوزه کشف رود , روش SCS