رئوف مصطفی زاده - دانشگاه محقق اردبیلی ، دانشکده علوم کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی
سونیا مهری - دانشگاه محقق اردبیلی ، دانشکده علوم کشاورزی و منابع طبیعی،

     سیل یک رویداد سریع و مخرب است که هر ساله در نقاط مختلف جهان و کشور باعث بروز خسارات جانی و مالی محسوس و نامحسوس فراوان می شود. این تحقیق با هدف ارزیابی روند و تغییرات زمانی و مکانی ضریب سیلابی در رودخانه های استان اردبیل، با استفاده از دبی روزانه ۲۲ ایستگاه هیدرومتری در طول یک دوره ۲۱ ساله، بین سال های (۱۳۶۹ تا ۱۳۹۰) انجام گرفت. ابتدا مقادیر ضریب جریان سیلابی با برآورد و کم نمودن جریان پایه به روش حداقل محلی محاسبه شد. روند تغییرات زمانی ضریب جریان سیلابی در ایستگاه های هیدرومتری با استفاده از آزمون ناپارامتری من–کندال تعیین شد. سپس دوره آماری موجود به دوره های ۵ ساله تقسیم شد و تغییرات مقادیر ضریب جریان سیلابی در دوره‎ های مختلف مورد تحلیل قرار گرفت. هم چنین وجود تفاوت در بین مقادیر ضریب سیلابی دوره های مختلف با استفاده از آزمون آماری کروسکال والیس (Kruskal-Wallis) مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج آزمون آماری تفاوت معنی دار (p<۰.۰۵)، را در بین مقادیر ضریب سیلابی در دوره های مختلف نشان داد. تغییرات ضریب جریان سیلابی حاکی از وجود تشابه الگوی تغییرات مکانی در دوره های مختلف بود و بیش ترین تغییرات متغیر مذکور در دوره مطالعاتی مربوط به محدوده های شمال و شمال شرقی و غرب استان می باشد. بیش ترین ضریب سیلابی مربوط به ایستگاه اکبرداوود به میزان ۸/۰ که در پنج سال اخیر، مشاهده شد. بر اساس نتایج تحلیل روند، از مجموع ۲۲ ایستگاه مورد مطالعه در استان اردبیل، ۶ ایستگاه روند افزایشی و یک ایستگاه روند کاهشی را در داده های ضریب سیلابی نشان دادند و در بقیه ایستگاه ها روند افزایشی معنی دار نبوده است. روند افزایشی در مقادیر ضریب سیلابی می تواند در اثر افزایش بارش و یا ناشی از تغییر کاربری اراضی و افزایش شدت بهره برداری از مراتع باشد که باعث افزایش توان تولید رواناب به صورت جریان سطحی و در نتیجه افزایش در روند ضریب سیلابی در آمار ایستگاه های مورد مطالعه شده است.    

Ardabil Province, Flood Coefficient, Mann-Kendall, Spatial Variations, Trend Temporal Variations, آزمون من–کندال, تغییرات مکانی, روند تغییرات زمانی, ضریب جریان سیلابی, استان اردبیل