سمانه رضوی زاده - استادیار پژوهش، بخش تحقیقات بیابان، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
فاطمه درگاهیان - استادیار پژوهش، بخش تحقیقات بیابان، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
سارا تیموری - استادیار پژوهش، بخش تحقیقات صنوبر و درختان سریع الرشد، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران.

در این مطالعه در رودخانه جراحی در محل ایستگاه هیدرومتری گرگر و در بازه زمانی ۵۰ ساله مطالعاتی، به مطالعه روند تغییرات دبی های متوسط سالانه، ماهانه و فصلی پرداخته شد. همچنین به منظور مشخص شدن تغییر در دبی رودخانه در ایستگاه هیدرومتری منتخب که آخرین ایستگاه هیدرومتری شاخه اصلی رودخانه جراحی است، دبی متوسط در سه مقطع زمانی ۱۰ سال اخیر (۱۳۹۴۱۳۸۵)، دبی متوسط ۳۰ سال اخیر (۱۳۹۴-۱۳۶۵) و دبی متوسط ۵۰ سال اخیر (۱۳۹۴-۱۳۴۵) یا بلند مدت محاسبه شد. در گام بعدی به بررسی دهه به دهه دبی رودخانه های حوضه در محل ایستگاههای هیدرومتری پرداخته می شود. نتایج بدست آمده از مطالعه انجام شده نشان داد که دبی متوسط سالانه رودخانه جراحی در پایاب و در محل ایستگاه هیدرومتری گرگر، در بازه زمانی ۵۰ ساله (۱۳۹۵-۱۳۴۵) روند کاهشی دارد. نکته قابل توجه از نتایج بدست آمده این است که، روند کاهشی دبی متوسط سالانه در ۱۰ سال اخیر (۱۳۸۵ تا ۱۳۹۵) نسبت به ۴۰ سال قبل از آن (۱۳۴۵ تا ۱۳۸۵) از شیب تندتری برخوردار بوده و کاهشی ۶۵ درصدی را نشان می دهد. به عبارت دیگر دبی متوسط سالانه در پایاب رودخانه جراحی از سال ۱۳۸۵ بطور چشمگیر و ناگهانی افت شدیدی را نشان میدهد که در ۴۰ سال قبل از آن بی سابقه است. همچنین کاهش دبی متوسط ۲۰ ساله به ۵۰ ساله چشمگیر نبوده اما کاهش دبی ۱۰ ساله به ۳۰ ساله و ۵۰ ساله بسیار چشمگیر و قابل توجه است. مقایسه روند تغییرات بارش و دبی در ۵ دهه مطالعاتی در پایاب رودخانه جراحی، نشان داد که روند تغییرات بارش و دبی در دهه آخر (۹۴-۱۳۸۵) با هم مطابقت داشته و هر دو پارامتر روند کاهشی داشته اند؛ اما به دلیل عدم مطابقت کامل روند تدریجی کاهش دبی رودخانه جراحی با روند تغییرات بارش، به نظر میرسد که علاوه بر عوامل اقلیمی عوامل انسانی (توسعه اراضی کشاورزی و سدسازی ها در بالادست) نیز نقش بسزایی در کاهش چشمگیر ۶۵ درصدی دبی رودخانه جراحی داشته است

تغییرات آبدهی، رودخانه جراحی، ایستگاه هیدرومتری گرگر، خوزستان