مسلم سروستانی - کارشناس دفتر نظام های بهره برداری آب سازمان آب و برق خوزستان
محسن زرشناس - کارشناس ارشد آبیاری و زهکشی، شرکت مهندسین مشاور سازآب پردازان
مسعود حکمت - دکتری توسعه کشاورزی، مسئول گروه مطالعات اجتماعی و نظام های بهره برداری شرکت مهندسین مشاور سازآب پردازان

امروزه موضوع مشارکت های مردمی، ماهیت آن، سازوکارهای اجرایی و کیفیت بهره گیری از آن، جزئی جدا نشدنی در ادبیات توسعه شده است. ضرورت توجه به این امر از آنجا ناشی گردید که بسیاری از تجربه های گذشته در مناطق مختلف، به ویژه در روستاها حاکی از آن بود که عدم دخالت مردم در فرآیند برنامه ها موجب شد که مردم به طرح های اجرا شده تعلق خاطری نداشته باشند. این مسئله در درازمدت، زمینه شکست این گونه طرح ها را فراهم خواهد آورد. مشارکت مردم در روند توسعه نزد صاحب نظران از چنان اعتباری برخوردار است که بعضا توسعه را معادل مشارکت دانسته و یا مشارکت را وسیله و هدف توسعه ذکر کرده اند. مدیریت مشارکتی آبیاری به عنوان یک رهیافت جهانی برای بهره برداری پایدار از تاسیسات و منابع آبی، وارد کشور نیز گردیده و از این رهگذر مقامات ارشد بخش آب و خاک نیز اجرای این رهیافت را به عنوان یک ضرورت مورد تایید و تاکید قرارداده اند. کشاورزان نیز اصلی ترین عامل در مدیریت مصرف آب و تولید فرآورده های کشاورزی جهت دستیابی به توسعه محسوب می شوند و هر فرآیند و اقدامی که دراراضی کشاورزی توجه به تاثیر و نقش کشاورزی انجام می شود، بازدهی کافی ومطلوب نخواهد داشت. استفاده بهینه از منابع آب یکی از برنامه های مهم اقتصادی، اجتماعی کشور می باشد که مشارکت های مردمی مهمترین وسیله برای تحقق به سیاست های فوق به حساب می آید. مواد قانونی در برنامه های توسعه، گامی در این جهت است که هدف از آن مشارکت مردم در طرح های توسعه منابع آب و نیز بهره برداری از پتانسیل مشارکتی کشاورزان در اجرای طرح های توسعه می باشد. از این رو مقاله حاضر به بررسی توصیفی – تطبیقی تجارب مشارکت بهره برداران در مدیریت منابع آب در کشورهای منتخب و ایران نموده است. نتایج بدست آمده نشان داد که، ایجاد سیاست های انگیزشی – حمایتی می تواند نقش مهم و بسزایی در تحقق مشارک بهره برداران ایفا نماید و کشاورزان نیز خود را جزئی از فرآیند توسعه خواهند دید.

مدیریت مشارکتی، کشورهای منتخب، آب کشاورزی، نظام بهره برداری، بهره برداران.