عبدالله آقائی - دانشجوی دکتری دانشگاه هنر اصفهان
مرضیه پیراوی ونک - استادیار دانشگاه هنر اصفهان

نگارگری ایرانی همواره در گفت وگو با "دیگر" سنتهای بصری (مخصوصا سنتهای شرقی) خود را پویا نشان میداد. اما به نظر میرسد تماس با نقاشی رنسانس برای نگاگری ایرانی(که از اواسط دوره ی صفوی شدت گرفت) بیشتر در حکم "مواجهه" با امری بیگانه بوده است. ریشه ای ترین بخش این مواجهه در برخورد دو دریافت ناهمساز از مفهوم "فضا" قابل مشاهده است. چرا که مفهوم فضا در نقاشی همبسته ی اصول اساسی بازنمایی است. آنچه در این مقاله مورد توجه قرار گرفته است، "چرائی" این مواجهه ی فضایی است. رهیافت این مقاله در پاسخ به این پرسش رهیافتی فلسفی است؛ از این رو می کوشد تا با تدقیق در بنیادهای متافیزیکی که امکان سربرآوردن مفهوم فضا را امکان پذیر می سازد، این مواجهه را به شکلی مفهومی بازگشایی کند. به این منظور از یک سو با استفاده از مفهوم "امر ریاضیاتی" در فلسفه ی هیدگر، نشان داده شده است که چگونه فرازش متافیزیک مدرن به ظهور برداشتی "کمی" از فضا در نقاشی رنسانس منجر شده است؛ و از سوی دیگر اینکه چگونه کاربست دریافتی "کیفی" از فضا در نگارگری ایرانی یکسره در تقابل با دیدگاه مدرن نسبت به فضا قرار دارد.

نگارگری ایرانی, نقاشی رنسانس, فضا, متافیزیک مدرن, امر ریاضیاتی