سیده معصومه مصطفوی - دانش آموخته کارشناسی ارشد، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران
محمدرضا عبداللهی - دانشیار، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران
دارا دستان - استادیار، گروه داروسازی، دانشگاه علوم پزشکی همدان، همدان، ایران
حسن ساریخانی - دانشیار، گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

گیاه کبر (Capparis spinosa L.)، یک منبع غنی از فلاونوئید روتین است که نقش مهمی در سلامتی انسان دارد. در تحقیق حاضر اثرات تیمارهای سرمایی (°C۲۵ به عنوان شاهد، °C۴ و °C۷ به مدت های ۲، ۴ و ۷ روز)، گرمایی (°C۲۵ به عنوان شاهد، °C۳۰ به مدت ۱۴ روز، °C۳۲ به مدت ۲ و ۴ روز و °C۳۵ به مدت ۸ ساعت) و کربوهیدرات بر کارایی آندروژنز در کشت بساک کبر بررسی گردید. همچنین اثرات مالتوز و ساکارز در غلظت های g L-۱ ۳۰ و g L-۱ ۶۰ در ترکیب با دو تیمار دمایی (۱- °C۳۰ به مدت ۱۴ روز و ۲- °C۷ به مدت ۷ روز + پیش تیمارهای آزاسیتیدین و ۲,۴-D) روی القاء آندروژنز بررسی شد. تیمارهای دمایی و کربوهیدرات اختلاف آماری معنی داری (۰.۰۱p ≤) از نظر تشکیل کالوس و رویان داشتند. تیمار °C۷ به مدت ۲، ۴ و ۷ روز بیشترین درصد (در هفته سوم: به ترتیب ۸۰، ۷۸.۳۴ و ۷۶.۶۷ درصد) و سرعت کالوس زایی (به ترتیب ۷.۸۵، ۷.۷۵ و ۷.۶۰ کالوس در هفته) و تیمار °C۷ به مدت ۷ روز بیش ترین تولید رویان (۰.۵۷ رویان در هر بساک) را ایجاد کردند. تیمار °C۳۰ به مدت ۱۴ روز بیشترین درصد (در هفته سوم: ۱۰۰%) و سرعت کالوس زایی (۹.۴۴ کالوس در هفته) را داشت. در حالی که تیمارهای °C۳۲ به مدت ۲ و۳ روز و همچنین °C۳۰ به مدت ۱۴ روز بیشترین تعداد رویان به ازای هر بساک (به ترتیب ۰.۲۲، ۰.۲۰ و ۰.۱۸ رویان) را تولید کردند. استفاده از g L-۱ ۳۰ مالتوز در ترکیب با تیمار °C۳۰ به مدت۱۴ روز بیشترین درصد (در هفته سوم: ۹۱.۶۶%) و سرعت کالوس زایی (۸.۹۴ کالوس در هفته) را ایجاد کرد در حالی که g L-۱ ۳۰ مالتوز در ترکیب با تیمار °C۷ به مدت ۷ روز + پیش تیمارهای آزاسیتیدین و ۲,۴-D، بیشترین میانگین تعداد رویان به ازای هر بساک (۰.۵۵ رویان) را تولید کرد. نتایج این تحقیقات جهت استفاده در برنامه های اصلاحی کبر از اهمیت بالایی برخوردار می باشد.

کبر (Capparis spinosa L.), کشت بساک, کالوس زایی, رویان زایی, تیمار دمایی, کربوهیدرات