سید محمدرضا حبیبیان - استادیار، بخش تحقیقات منابع طبیعی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، فارس، ایران
پریسا سربی اکبری - دانش آموخته کارشناسی ارشد، واحد ارسنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، ارسنجان، ایران
وحید روشن - استادیار، بخش تحقیقات منابع طبیعی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، فارس، ایران

شناسه دیجیتال (DOR):۹۸.۱۰۰۰/۱۷۳۵-۰۹۰۵.۱۴۰۰.۳۷.۲۲۹.۱۰۶.۲.۱۵۷۶.۳۲ کلپوره (Teucrium polium L. subsp. polium) متعلق به خانواده نعناعیان و بیشتر در نواحی بایر و سنگلاخی و ماسه زارهای نواحی مختلف اروپا، مدیترانه، شمال آفریقا و جنوب غربی آسیا ازجمله ایران می روید. خواص درمانی مختلفی همچون ضد درد، ضد تب، آنتی اکسیدانی و کاهش دهنده فشار خون برای آن در نظر گرفته می شود که این خواص درمانی به دلیل وجود ترکیب های شیمیایی متعدد در اسانس حاصل از آن است. برداشت گیاه در مراحل مختلف فنولوژی تاثیر زیادی بر میزان ترکیب های اسانس این گونه دارد. در این تحقیق تغییرات کمی و کیفی اسانس کلپوره در طول فصل رویش در منطقه چشمه انجیر استان فارس و در سه مرحله فنولوژی (اوج رویشی، اول گلدهی و اوج گلدهی) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سال ۱۳۹۷ مورد بررسی قرار گرفت. اسانس ها توسط دستگاه های کروماتوگرافی گازی (GC) و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف سنج جرمی (GC/MS) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج این پژوهش نشان داد که عمده ترکیب های تشکیل دهنده اسانس در مرحله اوج رویشی، کاریوفیلن اکسید (۱۲.۱%)، آلفا-پینن (۱۱.۸%)، جرماکرن D (۹.۱%)، میرسن (۸.۵%)، لیمونن (۷.۲%)، بتا-پینن (۶.۷%)، بی سیکلوجرماکرن (۶.۶%)، ترانس-کاریوفیلن (۴.۶%) و آلفا-بیسابولول اکسید-بی (۳.۴%) با بازده اسانس ۰.۹%، در مرحله اول گلدهی، جرماکرن D (۲۶.۶%)، بی سیکلوجرماکرن (۱۸.۳%)، ترانس-بتا-اوسیمن (۸.۹%)، میرسن (۷.۸%)، اسپاتولنول (۶.۰%)، لیمونن (۵.۳%)، آلفا-پینن (۳.۶%) و بتا-پینن (۲.۶%) با بازده اسانس ۰.۳%، و در مرحله اوج گلدهی، آلفا-پینن (۲۵.۸%)، میرسن (۱۲.۵%)، جرماکرن D (۱۱.۸%)، بتا-پینن (۱۱.۷%)، لیمونن (۸.۵%)، اسپاتولنول (۴.۶%) و بی سیکلوجرماکرن (۷.۲%) با بازده اسانس ۰.۲% بودند.

اسانس, مراحل فنولوژیکی, تغییرات کمی, تغییرات کیفی, کلپوره (Teucrium polium L.)