حسین اکبری فر - Faculty of Psychology and Educational Sciences, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran
پرویز شریفی درآمدی - Department of Psychology of Children and Adolescents with Special Needs, Faculty of Psychology and Educational Sciences, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran
شهلا پزشک - Department of Psychology of Children and Adolescents with Special Needs, Faculty of Psychology and Educational Sciences, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran

زمینه و هدف: حضور یک کودک دارای ناتوانی یا بیماری، برای والدین و به خصوص مادران بسیار تنش­آور است، زیرا که آنها تنیدگی، احساس گناه، و خستگی بیشتری را در مقایسه با سایر والدین تجربه می کنند. پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی آموزش برنامه­ شناختی رفتاری برکاهش رفتار تنبیهی مادران دانش آموزان کم­توان ذهنی انجام شد. روش: این پژوهش از نوع آزمایشی با طرح پیش­آزمون- پس­آزمون با گروه گواه بود. جامعه­ آماری این پژوهش شامل تمامی مادران دانش آموزان کم توان ذهنی مقطع ابتدایی شهرستان شادگان در سال تحصیلی ۱۳۹۳ بود (۹۰ مادر). ۲۰ نفر از این جامعه آماری که دارای شرایط ورود به پژوهش بودند به روش نمونه­گیری تصادفی ساده، انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه، جایدهی شدند. گروه آزمایش، در ۱۲جلسه، آموزش برنامه­ شناختی رفتاری را دریافت کردند و شرکت­کنندگان گروه گواه هیچ ­گونه آموزشی دریافت نکردند. برای جمع­آوری داده­ها از پرسشنامه ۲۵ گویه­ای تنبیه ملک­پور (۱۳۷۶) و مصاحبه بالینی همراه با مشاهده استفاده شد. داده­ها از طریق آزمون آماری کوواریانس مورد تجزیه ­و تحلیل قرار گرفت. یافته ­ها: نتایج تحلیل کوواریانس نشان داد که آموزش برنامه­ شناختی- رفتاری برکاهش رفتار تنبیهی مادران دانش آموزان کم توان ذهنی اثرگذار است؛ به طوری که مادران گروه آزمایش نسبت به مادران گروه گواه در مرحله پس­آزمون، به طور معنا­داری رفتار تنبیهی کمتری نشان دادند (۰۰۱/۰ , P=۴۹۴/۵۳۹F=). نتیجه­ گیری: بر اساس نتایج پژوهش حاضر، آموزش برنامه­ شناختی- رفتاری به عنوان یک شیوه مورد تایید برای کمک به مسائل و مشکلات روان­شناختی والدین و در جهت کاهش رفتار تنبیهی مادران دانش آموزان کم توان ذهنی می­تواند مورد استفاده قرار گیرد.

Cognitive-Behavioral training, punitive behavior, mothers, students with intellectual disability, آموزش شناختی- رفتاری, رفتار تنبیهی, مادران, دانش آموزان کم توان ذهنی