نفیسه نعمت شاهی - دانشجوی دکتری، گروه زیست شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
پروانه ابریشم چی - دانشیار، گروه زیست شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
طیبه رجبیان - دانشیار، گروه زیست شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه شاهد، تهران، ایران
سیدعلیرضا سلامی - دانشیار، گروه علوم باغبانی، دانشکده علوم کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

شناسه دیجیتال (DOR):۹۸.۱۰۰۰/۱۷۳۵-۰۹۰۵.۱۳۹۹.۳۶.۸۰۱.۱۰۳.۵.۱۵۷۸.۴۶ مریم گلی با نام علمی Salvia leriifolia Benth. از گیاهان دارویی بومی ایران است که خواص دارویی آن به حضور ترکیب های فنلی، به ویژه اسیدهای فنلی نسبت داده شده است. این پژوهش، تاثیر سن (فنولوژی) را بر بیان ژن و فعالیت آنزیم های بیوسنتزی اسیدهای فنلی مورد بررسی قرار داد. بذرهای گیاه از شهرستان تربت حیدریه (خراسان رضوی) جمع آوری و در گلخانه کاشته شد. نمونه برداری از برگ ها، در مراحل ۸، ۱۶ و ۲۴ برگی از دوره رشد انجام شد. محتوای فنل، فلاونوئید و اسید فنلی تام به روش اسپکتروفتومتری و پروفایل اسیدهای فنلی، با استفاده از کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا (HPLC) تعیین شد. فعالیت فنیل آلانین آمونیالیاز (PAL) و تیروزین آمینوترانسفراز (TAT) به روش اسپکتروفتومتری و رزمارینیک اسید سنتاز (RAS) با HPLC اندازه گیری شد. بیان نسبی ژن های ذکرشده، با روش RT-PCR کمی بررسی شد. نتایج حکایت از افزایش معنی دار (۰.۰۵≥p ) محتوای انواع ترکیب های فنلی و فعالیت آنزیم/ژن های TAT و RAS همراه با افزایش سن داشت. در مرحله ۲۴ برگی، مقدار کل فنل، فلاونوئید و اسید فنلی به ترتیب ۳.۴۷، ۲.۸۰ و ۷.۷۸ برابر مرحله ۸ برگی بود. محتوای رزمارینیک اسید و کافئیک اسید (به ترتیب ۰.۶۹ و mg/g DW ۰.۳۶ در مرحله ۸ برگی)، طی رشد رویشی به ترتیب ۳.۴۱ و ۴.۰۵ برابر شد. لیتوسپرمیک اسید و سالوینولیک اسیدها (mg/g DW ۰.۰۶-۰.۰۱ در مرحله ۸ برگی)، سهم کمتری از کل اسیدهای فنلی را داشتند. مقدار آنها نیز با افزایش سن، بین ۲ تا ۱۰ برابر افزایش یافت. همچنین، یک همبستگی مثبت و قوی میان سن گیاه با تجمع اسیدهای فنلی و میان سن و فعالیت آنزیم/ژن های TAT و RAS مشاهده شد. این امکان وجود دارد که آنزیم TAT (در مقایسه با PAL) نقش اصلی را در بیوسنتز RA داشته باشد.

تیروزین آمینوترانسفراز, رزمارینیک اسید, رزمارینیک اسید سنتاز, رشد رویشی, فنیل آلانین آمونیالیاز, مریم گلی (Salvia leriifolia Benth.)