مقایسه اثربخشی بازی درمانی و درمان تعامل والد-کودک بر کنش های اجرایی و تعامل والد-کودک در کودکان با اختلال نافرمانی مقابله ای

زمینه و هدف: اختلال نافرمانی مقابله ای یکی از رایج­ترین اختلال­ های رفتاری در کودکان و نوجوانان است که هر دو دسته عوامل ژنتیکی و محیطی، در تظاهرات بالینی آن نقش دارند. این اختلال در سنین پیش­ دبستانی و ابتدایی نیز رایج است و بر عملکرد تحصیلی و سازشی دانش ­آموزان بسیار تاثیرگذار است. این پژوهش با هدف مقایسه اثربخشی بازی درمانی و درمان تعامل والد-کودک بر کنش های اجرایی و تعامل والد- کودک در کودکان با اختلال نافرمانی مقابله ای انجام شد.  روش: روش این پژوهش از نوع شبه ­آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه گواه بود. جامعه آماری پژوهش شامل تمامی دختران ۷ تا ۹ سال با اختلال نافرمانی مقابله ای مقاطع اول تا سوم ابتدایی شهر تنکابن در سال تحصیلی ۹۹-۹۸ بود. با استفاده از روش نمونه­گیری دومرحله­ای تصادفی، ۳۹ دانش ­آموز از جامعه آماری ذکر شده به عنوان نمونه مورد مطالعه انتخاب شدند که به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و یک گروه گواه (۱۳ دانش­آموز در هر گروه) جایدهی شدند. به گروه آزمایش اول، بازی­درمانی در ۸ جلسه ۹۰ دقیقه­ ای و به گروه آزمایش دوم، ۱۲ جلسه۹۰ دقیقه ­ای تعامل والد-کودک آموزش داده شد؛ این در حالی است که گروه گواه هیچ مداخله ­ای دریافت نکرده است. برای جمع ­آوری داده ­ها در این مطالعه از پرسشنامه علائم مرضی کودکان (گادو و اسپرافکین، ۱۹۹۴)، پرسشنامه کنش­ های اجرایی (جیویا و همکاران، ۲۰۰۰)، و پرسشنامه ارزیابی روابط والد- کودک (فاین و همکاران، ۱۹۸۳) استفاده شد. داده­ های به دست آمده با استفاده از روش تحلیل کوواریانس تحلیل شدند. یافته ­ها: نتایج پژوهش حاضر نشان داد بین اثربخشی بازی درمانی و درمان تعامل والد-کودک بر مهارت­ های تنظیم رفتار (۲۳/۵۲=F، ۰۰۱/۰=P) کودکان با اختلال نافرمانی مقابله ای، تفاوت وجود دارد؛ ولی بین اثربخشی این دو شیوه درمان بر مهارت­های فراشناختی (۷۱/۱۱=F، ۰۰۱/۰=P)، احساسات مثبت (۷۷/۶=F، ۰۰۵/۰=P)، همانندسازی (۰۶/۱۱=F، ۰۱۸/۰=P)، عدم گمگشتگی نقش (۸۶/۴=F، ۰۰۱/۰=P)، و ارتباط (۴۹/۶=F، ۰۰۵/۰=P)، تفاوت وجود ندارد. نتیجه ­گیری: به نظر می­ رسد هر دو درمان با بهبود شناخت اجتماعی کودک و تسهیل دستیابی به خودتنظیمی و بازداری رفتاری بر کنش های اجرایی و تعامل والد- کودک در کودکان با اختلال نافرمانی مقابله ای، اثرگذار باشند. تفاوت­ های بین دو شیوه در مقاله مورد بحث و تبیین قرار گرفته است.

Keywords:

Cognitive-behavioral play therapy , executive functions , oppositional defiant disorder (ODD) , parent-child interaction , بازی درمانی , کنش های اجرایی , اختلال نافرمانی مقابله ای , تعامل والد- کودک