صمد قصابی - Faculty of Psychology, Islamic Azad University, Research Branch, Tehran, Iran
حسن بافنده قراملکی - Department of Educational Psychology, Faculty of Psychology and Educational Sciences, Azarbaijan Shahid Madani University, Tabriz, Iran
علیرضا محمدی آریا - Department of Educational Psychology, Faculty of Psychology and Educational Sciences, University of Social Welfare and Rehabilitation Sciences, Tehran, Iran
گیتا موللی - Department of Psychology and Education of Exceptional Children, Faculty of Psychology and Educational Sciences, University of Social Welfare and Rehabilitation Sciences, Tehran, Iran

زمینه و هدف: دانش ­آموزان با اختلال نارسایی توجه/ فزون­ کنشی در کنش­ های اجرایی و فرایندهای شناختی مانند حافظه و توجه، مشکلاتی دارند و در مواجه با موقعیت های زندگی روزمره با مشکلات زیادی روبرو می شوند. ویژگی های اصلی این دانش­ آموزان شامل ناتوانی در مهار رفتار، نارسایی توجه، ناتوانی یادگیری، پرخاشگری، مشکلات تحصیلی، بی­ قراری حرکتی، و برانگیختگی بوده و برای والدین، معلمان، و همسالان تحمل­ ناپذیر است. هدف پژوهش حاضر مقایسه اثربخشی خودآموزی کلامی و بازی های ادراکی- حرکتی بر مشکلات توجه دانش آموزان با اختلال نارسایی توجه/ فزون­ کنشی شهر تبریز بود. روش: این پژوهش نیمه­آزمایشی و از نوع پیش­ آزمون و پس ­آزمون با گروه گواه بود. جامعه آماری شامل تمامی دانش­ آموزان پسر مبتلا به اختلال نارسایی توجه/ فزون­ کنشی پایه های سوم و چهارم مدارس ابتدایی شهر تبریز در سال تحصیلی ۹۷-۹۶ بود که تعداد ۶۰ نفر با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای به عنوان نمونه انتخاب شده و در دو گروه آزمایش و یک گروه گواه (۲۰ دانش ­آموز در هر گروه) جایدهی شدند. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه نشانه های مرضی کودکان اسپیرافکین و گادو (۱۹۹۴) و مقیاس عصب ­روان شناختی کودک و نوجوان کانرز (۲۰۰۴) استفاده شد و تحلیل داده ها با آزمون تحلیل کواریانس چندمتغیره انجام شد. یافته ها: یافته­ های حاصل از آزمون تحلیل کوواریانس تک ­متغیره و چندمتغیره نشان داد بین نمره توجه انتخابی، توجه پایدار، جابجایی توجه، توجه تقسیم شده، و فراخنای توجه در دانش­ آموزان گروه آزمایش و گواه در مرحله پس ­آزمون تفاوت معناداری وجود دارد. آماره F دامنه توجه در پس ­آزمون (۱۵/۵۱) است که در سطح ۰/۰۱ معنادار است که نشان می ­دهد بین سه گروه در میزان دامنه توجه، تفاوت معناداری وجود دارد. نتیجه گیری: انجام مداخله های مناسب مانند استفاده از روش خودآموزی کلامی و بازی های ادراکی- حرکتی می تواند موجب رشد پردازش بینایی- فضایی و در نتیجه تحول فرایندهای ذهنی و شناختی کودکان مانند دامنه توجه شود. در نتیجه با استفاده از شیوه ­های به کار گرفته شده در این مطالعه می­ توان مشکلات توجه و تمرکز کودکان با اختلال نارسایی توجه/ فزون­ کنشی را بهبود بخشید.

Verbal self- instruction, perceptual-motor games, attention span, خودآموزی کلامی, بازی های ادراکی- حرکتی, دامنه توجه, اختلال نارسایی توجه/ فزون کنشی