جلال قنبری - دانشجوی دکترای زراعت، انجمن پژوهشگران جوان، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران
غلامرضا خواجویی نژاد - دانشیار، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، پژوهشکده فناوری تولیدات گیاهی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران

شناسه دیجیتال (DOR):۹۸.۱۰۰۰/۱۷۳۵-۰۹۰۵.۱۳۹۸.۳۵.۷۵۹.۹۷.۵.۱۵۷۶.۱۷۱۱ علاوه بر کلاله، سایر قسمت های گل زعفران (Crocus sativus L.) ازجمله گلبرگ به عنوان محصولات جانبی فرایند تولید زعفران، حاوی ترکیب های زیست فعال و آنتی اکسیدان بوده که معمولا بدون استفاده باقی می مانند. برای افزایش بهره وری این گیاه و همچنین ارزیابی تنوع منشا بنه از نظر عملکرد گل و ترکیب های زیست فعال گلبرگ زعفران، این آزمایش در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهید باهنر کرمان اجرا شد. در این راستا، بنه های مختلف از ۹ منطقه ایران (بجستان، استهبان، فردوس، گناباد، نطنز، قائن، سرایان، تربت حیدریه و زرند) تهیه و طی سال های زراعی ۹۵-۱۳۹۴، ۹۶-۱۳۹۵ و ۹۷-۱۳۹۶ بررسی شدند. نتایج بیانگر وجود ترکیب های فنلی بین ۲۴/۵-۸۳/۲ میلی گرم گالیک اسید در گرم وزن خشک، ترکیب های فلاونوئیدی از ۳۸/۰ تا ۸۱/۱ میلی گرم کوئرستین در گرم وزن خشک و همچنین فعالیت آنتی اکسیدانی در گلبرگ بود. یافته ها همچنین نشان داد که صفات مرتبط با گل، ترکیب های زیست فعال و قدرت مهارکنندگی رادیکال های آزاد به طور معنی داری تحت تاثیر فصل رشد، منشا بنه و اثر متقابل آنها قرار گرفت. در تمام صفات مورد مطالعه (بجز قدرت احیاءکنندگی)، بنه های با منشا مختلف واکنش متفاوتی به فصل های رشد نشان دادند. بیشترین میزان عملکرد، از بنه های با منشا فردوس در فصل های رشد اول و سوم و بجستان در فصل رشد دوم بدست آمد. بنه های با منشا بجستان و گناباد به دلیل محتوای فنل و فلاونوئید بالا بیشترین (به ترتیب با ۲۱۶ و ۲۱۷ میلی گرم در لیتر) و استهبان به دلیل میزان پایین ترکیب های فنلی و فلاونوئیدی، کمترین قدرت آنتی رادیکالی را در فصل رشد ۹۶-۱۳۹۵ نشان دادند. بنه های با منشا فردوس، سرایان، بجستان و گناباد براساس عملکرد و محتوای بالای ترکیب های زیست فعال، قائن و استهبان با میزان کم ترکیب های زیست فعال و فعالیت آنتی اکسیدانی و نطنز، تربت حیدریه و زرند با میزان گلدهی پایین، براساس نتایج تجزیه به مولفه های اصلی و تجزیه خوشه ای در سه گروه اصلی قرار گرفتند.

فعالیت آنتی اکسیدانی, گلبرگ زعفران, محتوای فنل و فلاونوئید, منشا بنه