رحیم دباغ
حمید رضا برادران شرکاء

در عصر حاضر، دانشگاه ها نقش مهمی در توسعه اقتصاد دانش کشورها دارند و به این دلیل استفاده بهینه از منابع موجود، موضوع مهمی برای مدیریت دانشگاه هاست. هدف اصلی این مقاله ارائه الگوی ارزیابی جامع برای دانشگاه ها از دیدگاه اقتصادی است که کارایی و تغییرات بهره وری و اجزای آن را تفکیک و عوامل موثر بر آن را ارائه کرده است. سوال اصلی، این است که تحولات، کارایی و بهره وری دانشگاه ها طی دوره مورد بررسی(۱۳۸۱) الی (۱۳۸۶) چگونه بوده است؟ جامعه آماری، کلیه دانشگاه های بزرگ وزارت علوم، تحقیقات و فناوری را شامل می شود که بررسی آنها در ۳۳ دانشگاه بزرگ انجام شده است. در این مقاله، از روش ناپارامتری تحلیل پوششی داده ها برای ارزیابی کارایی و از شاخص مالم کوئیست برای تغییرات بهره وری استفاده شده است. انتخاب متغیرهای اصلی برای اندازه گیری کارایی و بهره وری با روش مطالعه میدانی (دیدگاه های متخصصان مربوطه) و تجربیات کشورهای مختلف در مطالعات ارزیابی دانشگاه ها مورد توجه بوده است. نتایج بررسی نشان می دهد که ماهیت ستانده محور، مناسب ترین الگو برای اندازه گیری کارایی دانشگاه های دولتی است. م‍یزان کارایی نسبی دانشگاه های مورد بررسی همانند مطالعات دیگر کشورها در ارزیابی نظام های آموزشی از سطح بالایی برخوردار است. از بررسی شاخص بهره وری دانشگاه ها در طی پنج سال متوالی مشخص شد که در بهره وری کل آنها تغییرات و پیشرفت محسوسی اتفاق نیفتاده است. با توجه به اینکه ب‍ین تغییرات بهره وری کل با تغییرات کارایی فناوری دانشگاه ها همبستگی زیادی وجود دارد، پیشنهاد می شود برای ارتقای بهره وری دانشگاه ها در سرمایه گذاری های تجهیزات و امکانات، به عوامل نرم افزاری همچون آموزش های لازم برای استفاده موثر از آنها توجه شود. در نهایت، راه اندازی چرخه مدیریت بهبود بهره وری (اندازه گیری، ارزیابی و تحلیل، برنامه ریزی، اجراء)۱، در دانشگاه ها برای ارتقای بهره وری آنها ضرورت زیادی دارد.

کارایی, بهره وری, شاخص بهره وری مالم کوئیست۲, دانشگاه های دولتی