مسعود چلبی - دانشگاه شهید بهشتی
حسین اکبری - دانشگاه فردوسی

اجتماع ملی (ملت) ب‍‍‍‍‍‍‍‍ه منزله اجتماع اجتماعات، در بردارنده خصوصیاتی است که می تواند تاثیرات بسیاری بر تمامی اجزای جامعه داشته باشد. ماهیت و کم و کیف اجتماع ملی بستگی زیادی به چگونگی تشکیل و عناصر ساختاری و عاملیتی موثر در تشکیل آن دارد. بررسی نظریه های مرتبط با تشکیل اجتماع ملی، نشان دهنده اروپامحوری در ارائه نظریات است و کمتر به تفاوت های میان ملت های در حال توسعه با ملت های اروپای غربی توجه شده است. مطالعه حاضر با روش تطبیقی- تاریخی به بررسی الگوهای زمانی وقوع رخداد تشکیل اجتماع ملی و عوامل موثر بر آن، در میان ۱۵۰ ملت دنیا پرداخته است. مطالعه با استراتژی بین موردی و با استفاده از تحلیل فازی به بررسی شروط موثر بر تشکیل اجتماع ملی یعنی شروط عاملیتی (عاملین داخلی و عاملین بیرونی) و ساختاری (ساختار داخلی و ساختار بیرونی) می پردازد. نتایج تحقیق نشان داد که در بررسی الگوهای زمانی تشکیل، تفاوت معنی داری بین مناطق مختلف جغرافیایی وجود دارد. همچنین بررسی شروط علی موثر بر افزایش احتمال وقوع رخداد تشکیل اجتماع ملی در کل ملت های مورد بررسی، الگو و مسیر مهمی را نشان نداد؛ بلکه با بررسی ملت ها به تفکیک مناطق جغرافیایی، مشخص شد که ملت های هر منطقه از مسیرهای کم و بیش متفاوت، با توجه به عناصر ساختاری و عاملیتی خاص خود به مرحله تشکیل اجتماع ملی رسیده اند. بنابراین در بررسی کشورهای در حال توسعه توجه به شرایط زمانی و مکانی خاص آن ها، از اهمیت زیادی برخوردار است.

اجتماع ملی, تحلیل فازی, شروط عاملیتی, شروط ساختاری