احمد شکرچی - دانشگاه شهید بهشتی
مرتضی گنجی - دانشگاه شهید بهشتی

چگونگی مواجهه کنشگران با هنجارهای مختلف اقتصادی، میزان پذیرش هریک از هنجارها در بین آنان و عوامل تاثیرگذار بر گزینش هنجارها از اهمیت بسیاری برخوردار هستند. در این پژوهش میزان پایبندی کنشگران اقتصادی به سه دسته هنجارهای عرفی، دینی و قانونی کسب سود و مهمترین عوامل موثر بر آن مورد سنجش قرار گرفته است. چارچوب نظری مورد استفاده ترکیبی از نظریات جامعه شناختی، روانشناختی و اقتصادی را مد نظر قرار داده است. این تحقیق با استفاده از روش کمی و با تکنیک پیمایش در شهر تهران با حجم نمونه ۳۵۴ نفر انجام گرفته است. نتایج به دست آمده نشان دهنده آن است که میانگین پایبندی کنشگران به هنجارهای قانونی مانند رعایت قیمت گذاری ها، پرهیز از کم فروشی و گران فروشی و... با میانگین ۴.۷۹ از ۶ بیشتر از سایر هنجارهای عرفی و دینی بوده است؛ پایبندی به هنجارهای دینی با مقدار ۳۳/۴ در مرتبه دوم قرار گرفته و پایبندی به هنجارهای عرفی با میانگین ۹۲/۲ کمترین مقدار را به­دست آورده است. بین میزان پایبندی کنشگران به هنجارهای عرفی با پایبندی آنان به هنجارهای دینی و قانونی همبستگی معکوس به دست آمده است. مهمترین متغیرهای تاثیرگذار بر روی پایبندی کنشگران به هنجارها با بیشترین تاثیر معنادار، متغیرهای هنجار ذهنی پاسخگویان درمورد پایبندی اکثریت، کنترل دیگران مهم، انتظار دیگران مهم، عکس العمل دیگران مهم، شناخت پیامد هنجارها و میزان دینداری بوده اند.

پایبندی هنجاری, پیروی از هنجارها, هنجارهای کسب سود, جامعه شناسی اقتصادی, سنجش هنجارها