شهلا شریفی - دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد
سمانه دریق گفتار - دانشگاه فردوسی مشهد

زبان و جنسیت یا به تعبیر تخصصی تر «زبانشناسی جنسیت» از موضوع های مورد توجه در مطالعات میان رشته ای زبانشناسی اجتماعی است. پژوهش در مورد جنسیت از دیدگاه جامعه شناسی ضرورت دارد؛ زیرا راهی برای آگاهی از جایگاه مفهوم «جنسیت» در جوامع و تاثیر متقابل آن در شکل گیری ارتباط است. جنسیت، متغیری چندگانه معرفی می شود که در گفتمان نیز ظهور می­یابد و این ظهور به شدت به ایدئولوژی ذهنی افراد از جنسیت وابسته است. برقراری ارتباط فقط به معنای القای منظور و مقصود نیست؛ بلکه کیفیت بیان مقصود (فارغ از معنای آن) که معمولا تحت تاثیر بافت فرهنگی یک جامعه است در شکل گرفتن مقصود نهایی بسیار مهم است. آنچه در این پژوهش مورد توجه قرار گرفته است، بررسی و تحلیل انتقادی گفتمان با در نظر داشتن متغیر «جنسیت» است که با بهره گیری از چارچوب «تحلیل گفتمان انتقادی فمینیستی» لازار (۲۰۰۷) درباره متون مربوط به کشف حجاب و اشاعه حجاب انجام گرفت. نتایج حاکی از آن است که تفاوت زیادی در ابزارهای زبانی مورد استفاده توسط دو گروه کشف و اشاعه حجاب دیده نمی شود؛ بلکه تفاوت در چگونگی و جایگاه استفاده از این ابزارها است. هر قطب با هر ایدئولوژی، سعی در متقاعد کردن خواننده دارد و در این راه از زبان به نفع خود بهره جسته است.

فمینیسم, گفتمان, سلطه, نابرابری