محمدابراهیم ایرج پور - استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور

اگرچه بخش عمده تاریخ با قلم مورخین رقم می خورد ولی منابع دیگری برای روشن کردن ابهامات تاریخی و تکمیل اطلاعات ما از گذشته در دست است که در مواردی همپای کتابهای تاریخی دارای ارزش و اهمیت هستند. این منابع فرعی اما مهم عبارتند از: مدارک و اسناد، نکات تاریخی در کتابهای ادبی، عکسهای قدیمی در تاریخ  متاخر و سفرنامه ها. سفرنامه ها از جمله منابع ارزشمندی است که در نگارش تاریخ غالبا از چشم اهل تحقیق و پژوهش پنهان می ماند. بطور معمول می توان سفرنامه ها را به دو دسته کلی تقسیم کرد: یکی داخلی و دیگری خارجی. سفرنامه های داخلی نگارش سیاحانی است که در کشور خویش به سیاحت پرداخته اند و خاطرات خود را مکتوب کرده اند و سفرنامه های خارجی به قلم جهانگردانی نوشته شده که به کشورهای دیگر وارد شده اند و دیده ها و شنیده های خود را در سفرنامه های خود ثبت کرده اند.

سفرنامه, جهانگردان, قائم مقام فراهانی, تاریخ