احمد ساعی - دانشیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران
قاسم ترابی - عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد همدان، گروه روابط بین الملل، ایران، همدان

کشورهای جنوب در عرصه جهانیشدن با چه فرصتها و تهدیداتی مواجه هستند؟ آیا در دوران بلوغ نظام سرمایهداری، هنوز برای برخی از کشورهای جنوب فرصت توسعه وجود دارد؟ در پاسخ به این سوال برخی از کارشناسان عمدتا چپ این ایده را مطرح میکنند که جهانیشدن در عرصه اقتصادی به معنای گسترش نظام سرمایهداری و در نتیجه افزایش شکاف بین کشورهای فقیر و غنی است. در این راستا، آنها به آمارهای نهادهای معتبر بینالمللی چون بانکجهانی و سازمان تجارت جهانی اشاره میکنند که نشاندهنده افزایش اختلاف بین درآمد کشورهای فقیر و غنی است. با این وجود، تمرکز بر روی این آمارها به معنای ندیدن ابعاد دیگر جهانی شدن میباشد. در کنار این مساله نگرانکننده، باید اشاره نمود که به دلیل بروز تغییرات ماهوی در ماهیت نظام سرمایهداری و بروز انقلاب اطلاعات و ارتباطات در عرصه جهانی، زمینه بهتری برای توسعه بعضی از کشورهای جنوب مهیا شده است. در نتیجه، بعضی از این کشورها که شرایط اولیه را دارند، میتوانند از فرصتهایی که جهانیشدن از طریق شرکتهای چندملیتی در اختیار آنها قرار داده استفاده نمایند. در این راستا هدف مقاله حاضر ارزیابی این فرضیه و ابعاد مختلف این موضوع در چند بخش میباشد. در پایان این گونه بحث خواهد شد که حتی در دوران بلوغ سرمایهداری امکان توسعه با وجود شرایط مساعد داخلی وجود دارد.

شرکتهای چندملیتی, کشورهای جنوب, شبه پیرامون سازی, دولت توسعه خواه, جهانی شدن