بررسی رودخانه خرود (جنوب استان قزوین) براساس مشخصه های ریخت شناسی و رخساره های رسوبی با کاربری تعیین منشا رسوب

حوضه آبریز رودخانه خرود با مساحت ۵۵۰۰ کیلومتر مربع در جنوب استان قزوین و بخش کوچکی در استان زنجان واقع شده است. ارتفاع این حوضه از سطح دریا ۱۲۰۰ تا ۱۶۸۰ متر بوده و در زون ساختاری ایران مرکزی قرار گرفته است. در این پژوهش، ریخت شناسی، رسوب شناسی، رخساره های رسوبی و منشا رسوبات این رودخانه مورد بررسی قرار گرفته است. مشخصه های اصلی ریخت شناسی استفاده شده (روش روسگن) شامل پیچش، نسبت پهنا به عمق، نسبت گودافتادگی بستر و شیب کانال می باشند. بر اساس این مشخصه ها در بالادست، رودخانه به صورت تک کانالی و عمدتا از نوع B بوده و پس از ورود شاخه شورابه رودخانه به صورت چند کانالی تغییر کرده و نوع آن D می باشد و در پایین دست بار دیگر رودخانه به صورت تک کانالی و به نوع C تغییر می کند. بررسی رخساره های رسوبی نشان می دهد در بالادست رودخانه با الگوی ماندری رخساره ها Sh و Fm فراوان تر بوده و در نزدیکی به الگوی شاخه شاخه، گوه هایی از گراول در رخساره های ماسه ای مشاهده می شود و در الگوی شاخه شاخه رخساره های Gm و Gms فراوان بوده و در پایین دست با الگوی تک کانالی رخساره ماسه ای فراوان می شود و به صورت St و Sh دیده می شود. براساس نتایج حاصل از آنالیز اندازه ذرات، رسوبات بستر رودخانه عمدتا گراول است؛ در شاخه بالایی شمال غرب رودخانه دارای الگوی ماندری است و رسوبات بستر دانه ریزتر به صورت ماسه ای و گلی می باشند. در حاشیه رودخانه (پهنه سیلابی) کمی دانه ریزتر (رخساره Fm و Sh) می شود. به دلیل وجود وسعت زیادی از واحدهای کربناته (سازند لار، سنگ آهک کرتاسه و سازند قم) در منطقه، بیش از ۴۰ درصد و ۳۰ درصد از بخش گراولی و ماسه ای به ترتیب خرده سنگ آهکی است. میانگین اندازه ذرات بستر در شاخه اصلی از ۷ فی در بالادست به تدریج به (۴-) فی در پایین دست افزایش می یابد. فرم قطعات گراولی اغلب صفحه ای و تیغه ای است. در بخش کانی های سنگین (بخش ماسه ای) دانه های مگنتیت با منشا آذرین فراوان می باشند. در آنالیز XRD از بار معلق کانی های کوارتز و کلسیت در نمونه های سیلتی و کانی های کوارتز، کلسیت، کلریت، ایلیت و میکا در نمونه های رس فراوان بوده است. بیش از ۹۰ درصد از بار معلق در اندازه های سیلت می باشد.

Keywords:

خررود , قزوین , ریخت شناسی , رخساره هیا رسوبی , الگوی رودخانه