بررسی کتاب های آموزش زبان عربی در میراث ایرانی اسلامی از منظر آموزش با اهداف ویژه (مورد پژوهشی: «ادب الکاتب»، «الالفاظ الکتابیه» و «فقه اللغه واسرار العربیه»)

آشنایی عربی­زبانان با کشورداری امپراتوری ساسانی باعث احساس نیاز دولت­های بزرگ عربی اسلامی به وجود طبقه­ دبیران (کاتبان و منشیان دواوین دولتی) گردید و زمینه­ساز حضور دبیران ایرانی­تبار دوزبانه در دیوان­های رسائل شد. لذا تربیت نسلی از ادیبان دولتی ضرورت یافت و دانشمندان ایرانی چون ابن قتیبه دینوری (۲۷۶۲۱۳ه)، عبدالرحمن همدانی (۳۲۷؟ه)، و ثعالبی نیشابوری (۴۲۹۳۵۰ه)، بر آن شدند تا با تالیف کتاب­های ادب الکاتب، الالفاظ الکتابیه و فقه اللغه واسرار العربیه، این مهم را پاسخ گویند. کتاب­های ارزشمندی که خود بسته­هایی آموزشی به­شمار می­آیند و با توجه ­به زمان تالیف، باید آن را یک اقدام آموزشی پیشرفته و هوشمندانه تلقی کرد. این پژوهش با تکیه بر روش تحلیل محتوا (کمی و کیفی) به بررسی مباحث مورد توجه نویسندگان پرداخته و نسبت کمی آنها را براساس داده­های آماری به­دست­آمده سنجیده­است. مواد آموزشی شامل این زمینه­ها می­شود: واژه­شناسی، درست­نویسی، اصلاح خطاهای تلفظی، آشنایی با ساختارهای صرفی افعال و نام­ها با تکیه بر نکات معنایی و برخی از مسائل کاربردی نحو و بلاغت. طبق بررسی آماری، هر سه بسته، واژه­شناسی را به میزان (۸۱%) از مطالب اساسی آموزش کاربردی عربی دانسته و به ترتیب به موضوعات دستور زبانی به میزان (۱۳%) و بلاغت به میزان (۶%) توجه داشته اند؛ اما به­طور جداگانه ابن قتیبه بیشتر به دستور زبان (۷۴%)، و همدانی و ثعالبی به ترتیب به واژگان (۱۰۰%) و (۸۵%) پرداخته اند.

Keywords:

آموزش زبان با اهداف ویژه , بسته آموزشی , زبان عربی , حرفه دبیری , تحلیل محتوا