حامد کرمی - دانشجوی دکترا، گروه مهندسی بیوسیستم، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل؛ باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران
منصور راسخ - دانشیار، گروه مهندسی بیوسیستم، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

فرایند خشک کردن اهمیت زیادی در فرآوری گیاهان دارویی دارد، زیرا گیاهان دارویی اسانس دار اگر بلافاصله خشک نشوند و یا اسانس آنها استخراج نشود مواد موثره و ترکیب های فرار خود را از دست می دهند. در این تحقیق، سینتیک خشک کردن لایه نازک گیاه دارویی ترخون (Artemisia dracunculus L.) در یک خشک کن هیبریدی خورشیدی مدل سازی شد. آزمایش در چهار دمای ۴۰، ۵۰، ۶۰ و ۷۰ درجه سانتی گراد و سه سرعت هوای ۱، ۱.۵۱ و ۲ متر بر ثانیه در آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در ۳ تکرار انجام شد. ۸ مدل مرسوم خشک کردن بر داده های آزمایشگاهی برازش و با هم مقایسه شدند. باتوجه به نتایج آنالیز واریانس عوامل دمای هوای خشک کردن و سرعت هوای خشک کردن در سطح احتمال ۱% معنی دار شده ولی اثر متقابل دما و سرعت هوای خشک کردن معنی دار نشده و بیشترین میزان اسانس استحصالی مربوط به دمای ۴۰ درجه سانتی گراد و سرعت جابجایی هوا ۱.۵ متر بر ثانیه با مقدار تقریب ۱.۲۷ میلی لیتر براساس حجمی (v/w) بدست آمد و با افزایش دما از ۴۰ درجه سانتی گراد به ۷۰ درجه سانتی گراد میزان اسانس استحصالی به طور معنی داری کاهش یافت. طبق نتایج بدست آمده مدل آغباشلو و همکاران منحنی سینتیک خشک شدن ترخون را نسبت به مدل های دیگر بهتر برآورد کرد. حداکثر مقدار ضریب پخش رطوبت موثر در سرعت هوا ۱.۵ متر بر ثانیه و دمای هوای ورودی ۷۰ درجه سانتی گراد برابر با ۱۰-۱۰×۲.۷۴ (مترمربع بر ثانیه) بدست آمد. همچنین، حداقل مقدار ضریب پخش رطوبت موثر در سرعت هوا یک متر بر ثانیه و دمای هوای ورودی ۴۰ درجه سانتی گراد برابر با ۱۰-۱۰×۱.۳۴ (متر مربع بر ثانیه) بدست آمد.

اسانس, ترخون (Artemisia dracunculus L.), گیاهان دارویی, ضریب پخش رطوبت موثر, مدل سازی