عزیزه سقلی - دانش آموخته کارشناسی ارشد بیوتکنولوژی کشاورزی، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان، ملاثانی، ایران
محمد فرخاری - استادیار، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان، ملاثانی، ایران
افشین صلواتی - استادیار، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان، ملاثانی، ایران
خلیل عالمی سعید - دانشیار، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان، ملاثانی، ایران
علیرضا ابدالی مشهدی - دانشیار، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان، ملاثانی، ایران

به منظور بررسی تنوع ژنتیکی اکوتیپهای خارمریم (.Silybum marianum L) جمعآوری شده از نقاط مختلف کشور ایران و رقم اصلاح شده بوداکالازی و دو اکوتیپ متعلق به انگلستان، آزمایشی در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در مزرعه آزمایشی دانشکده کشاورزی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان اجرا شد. در این مطالعه صفات مورفولوژیک، فنولوژیک، عملکرد و اجزاء عملکرد ارزیابی گردید. تجزیه واریانس تفاوت معنیداری را بین اکوتیپ های مورد مطالعه برای بیشتر صفات مورد بررسی به جز صفات فنولوژیک نشان داد. حداکثر و حداقل میزان عملکرد برآورد شده در هکتار مربوط به اکوتیپ های ملاثانی ۲ و شوش ۲ به ترتیب با عملکرد تخمینی ۲/۴ و ۷/۱ تن در هکتار بود. همچنین عملکرد رقم بوداکالازی ۲/۲ تن در هکتار بود. البته رقم شوش ۲ در بین اکوتیپ های مورد بررسی از لحاظ اندازه دارای کوچکترین ابعاد بود. از میان صفات فنولوژیک مورد بررسی قرار گرفته، فقط طول دوره پرشدن از لحاظ آماری در سطح ۵% معنی دار گردید. براساس رگرسیون گام به گام و تجزیه علیت، صفات تعداد کاپیتول در بوته، تعداد دانه در کاپیتول اصلی و وزن هزاردانه از مهمترین صفات موثر بر عملکرد دانه بودند. همچنین زمان به ساقه رفتن نیز به طور غیرمستقیم از طریق تاثیر بر تعداد کاپیتول در بوته و تعداد دانه در کاپیتول اصلی بر عملکرد موثر بود. صفات وارد شده در مدل رگرسیونی درمجموع ۹۷% از تغییرات عملکرد را توجیه کردند. دندروگرام حاصل از تجزیه خوشهای بر ساس فاصله مربع اقلیدسی و الگوریتم وارد اکوتیپها را در سه گروه دستهبندی کرد. این تقسیم بندی به طور کامل مطابق با مناطق جغرافیایی جمع آوری شده نبود. نتایج این پژوهش نشان داد که بین اکوتیپهای خارمریم بررسی شده از نظر صفات ظاهری تنوع بالایی وجود دارد، بهطوری که میتوان از این اکوتیپها در برنامههای به نژادی بهره برد.

تنوع مورفولوژیک, گیاه دارویی, گیاه روغنی, خارمریم (.Silybum marianum L), به نژادی