سیده فائزه تقی زاده - دانشجوی دکتری، گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
غلامحسین داوری نژاد - استاد، گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد
جواد اصیلی - دانشیار، گروه فارماکوگنوزی، دانشکده داروسازی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد مشهد، ایران
سید حسین نعمتی - استادیار، گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد مشهد، ایران
غلامرضا کریمی - استاد، گروه فارماکودینامی و سم شناسی، دانشکده داروسازی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مشهد، ایران

این مطالعه با هدف شناسایی ترکیب های شیمیایی، بررسی اثرات آنتی اکسیدانی، ضدمیکروبی و سمیت سلولی اسانس حاصل از برگ پسته (Pistacia vera L. var. Sarakhs) در قالب طرح کاملا تصادفی انجام شد. ترکیب های موجود در اسانس با استفاده از گاز کروماتوگرافی جرمی (GC-MS) تعیین شدند و شامل ۲۸ ترکیب بودند که ۹۸.۲۸% از کل ترکیب اسانس را شامل شد. بخش اعظم این ترکیب ها روغن های اسانسی هیدروکربنه (۴۸.۸%)، سزکوئی ترپن های هیدروکربن (۶۸/۳۵%) و روغن های اسانسی اکسیژنه (۵/۱۱ %) بودند. در بررسی اثرات ضدمیکروبی اسانس بر روی ۴ سویه باکتری و یک قارچ مشخص شد که باکتری های گرم مثبت نسبت به گرم منفی ها حساس تر بودند، به طوری که MIC و MBC در مقادیر برابر برای Staphylococcus aureus ۱۶ میکروگرم بر میلی لیتر و برای باکتری Bacillus cereus و قارچ Candida albicans ۹۰ میکروگرم بر میلی لیتر بدست آمد. شاخص MIC و MBC برای باکتری های گرم منفی Escherichia coli و Pseudomonas aeruginosa ۱۳۵ میکروگرم بر میلی لیتر تعیین گردید. در بررسی اثرات آنتی اکسیدانی اسانس به روش سنجش میزان بازداری رادیکال های آزاد ((DPPH، شاخص IC۵۰ اسانس ۰.۰۰۵±۱۹.۰۳ میکروگرم بر میلی لیتر محاسبه شد. میزان اثرات آنتی اکسیدانی در روش FRAP ۹.۹ میلی مول بر گرم و درصد بازداری بتاکاروتن ۵۰.۱۴ تعیین گردید. در بررسی اثرات سمیت سلولی اسانس به روش آلامار بلو، شاخص IC۵۰ به روی رده سلولی MCF-۷، پایین تر از ۵۰ میکروگرم بر میلی لیتر (۳۲.۲۰ میکروگرم بر میلی لیتر) و برای رده های سلولی PC۳ و DU-۱۴۵ به ترتیب ۵۲.۳۸ و ۹۸.۷۸ میکروگرم بر میلی لیتر محاسبه شد.

پسته (Pistacia vera L. var. Sarakhs), رده سلولی, سویه های میکروبی, مونوترپن