هوش مصنوعی؛ فرصت تقویت یا ریسک تضعیف حقوق زنان مسیری تازه برای ترویج و آموزش حقوق بشر

آماده باشیم یا نباشیم، ما در میانه ی انقلاب صنعتی چهارم قرار داریم. پیشرفت، لازمه و نتیجه ی تحرک در جوامع انسانی است و پیشرفت فناوری همواره با فرصتها و ریسکهای پیچیده ای همراه بوده است. توام با اشتیاق و استقبال از فرصتهای بیبدیل پیشرفت فناوری برای جوامع، نگرانی از ریسکهای قابل پیش بینی و غیرمسبوق به سابقه نیز باید در روند تصمیم سازی برای توسعه پیشرفت فناوری مورد توجه جدی قرار گیرد. هوش مصنوعی از جلوه های معاصر پیشرفت فناوری است که گرچه نوید رونق و آسایش بیشتر برای بشریت را به همراه دارد، اما همزمان، امکان بروز نابرابری های بی سابقه و تعمیق ریشه های تبعیض جنسیتی را نیز تقویت کرده است. از نگاه متخصصان حوزه هوش مصنوعی، هر ابزاری که قادر به مشاهده محیط پیرامونی خود بوده و توان انجام اقداماتی برای حصول به هدف معین را داشته باشد، در حیطه ی تعریف هوش مصنوعی قرار می گیرد. چنین ابزارهایی مبتنی بر داده ها و الگوریتمهایی که انسان برای آنها تدارک دیده، به تحلیل، تصمیم گیری و اقدام میپردازند. گرچه هوش مصنوعی هنوز در مراحل اولیه ی تکامل خود قرار دارد، اما مانند همه ی دستاوردهای علمی پیشین، بشر وابسته به فناوری، قادر به توقف توسعه و پیشرفت هوش مصنوعی نخواهد بود؛ زیرا از یک سو،نیازهای حیات روزمره، بشر را به فناوری وابسته میکند، و از دیگر سو، بشر از دیرباز تصویر آرمانشهری را در ذهن میپروراند که در آن، رهایی از مشقت، آرامش و آسایش را در بالاترین وجه آن تجربه خواهد کرد. تحقق این آرمان شهر و رفع نیازهای حیات بشری به پیشرفت فناوری از جمله هوش مصنوعی نیازمند است.حضور فزاینده ی هوش مصنوعی در حیات روزمره ما، از جستجوگرهای اینترنتی تا ابزارهای امنیتی تشخیص چهره، تاثیرگذاری این شکل از فناوری بر اقتصاد، سیاست، فرهنگ و اجتماع را حتمی کرده است. هوش مصنوعی، انعکاس پیش داوریها و قضاوتهای جنسیتی و کلیشه ای خواهد بود، اگر الگوریتمها و داده های آن از برنامه های حاوی داده های تبعیض آمیز استخراج شده و یا اشخاصی که موافق کلیشه های جنسیتی و تبعیضها هستند، داده ها و الگوریتم های آن را بر اساس الگوهای ذهنی تبعیض باور خود برنامه ریزی کنند. شناسایی تهدیدات هوش مصنوعی برای تحقق حقوق زنان از الزاماتی است که حصول به تساوی جنسیتی و یافتن راهکارهای حقوق بشری برای مقابله با تشدید نابرابریها در روند بهره گیری از هوش مصنوعی را میسر میسازد. یکی از مهمترین راهکارها، آموزش حقوق بشر به کارشناسانی است که در مراحل مختلف توسعه هوش مصنوعی و به کارگیری الگوریتمها در آن مشارکت دارند. از ارکان اصلی این آموزش، تعلیم مفاهیم و اصول حقوق زنان است که به نحو اسفباری، تضمین حقوق بشری آنان در روند توسعه هوش مصنوعی به مخاطره افتاده است. مقاله ی پیشرو، بر مبنای رویکردی کیفی و بر اساس استدلالات و تحلیلهای متکی بر اسناد حقوق بشری و منابع معتبر پژوهشی مرتبط با حوزه فناوری، ضمن تشریح فرصتها و ریسکهای ملازم با هوش مصنوعی برای پاسداشت حقوق زنان، راهکارهای حقوق بشری قابلاعمالی را جهت توسعه ی عاری از تبعیض فناوری هوش مصنوعی ارائه خواهد کرد.

Keywords:

هوش مصنوعی , حقوق زنان , حقوق بشر , تساوی جنسیتی