حسین حسینیان مقدم - دانشیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

چکیده تاریخ نگاری اسلامی محصول تلاش همگانی مسلمانان است که از همان سده های نخست آغاز شده و با گرایش ها، رویکردها و شیوه های متفاوت بالنده شده است. در این میان، اصحاب امامان (ع) نقش بسزایی ایفا کردند. اصحاب امام هادی (ع) نیز از اقوام و طوایف متفاوت، با گرایش های فکری مختلف به تاریخ نگاری در شاخه ها و سطوح مختلف پرداختند و آثار پیشینیان را توسعه و استمرار بخشیدند. پژوهش حاضر نگرش و نگارش این افراد را با رویکردی علمی_تحلیلی، بررسی می کند. این مقاله با استفاده از شیوه تاریخی و مقایسه آثار، براساس منابع و اسناد مکتوب موجود، جایگاه و نقش آنان را با توجه به گونه های فکری و نگارشی آنان و ریزموضوعات مورد اهتمام در تاریخ نگاری، بررسی کرده و سرانجام با آمیزه ای از توصیف نقلی و تحلیل عقلی چنین یافته است که آنان بدون در نظر داشتن تفکر قبایلی یا منطقه ای و حتی دریافت دستور یا سفارشی از امام هادی (ع)، استمراربخش حرکت تاریخ نگاری بودند و در اندک مواردی بنیان گذاری یا توسعه بخشی کرده اند. بیشتر این آثار در گذر زمان و به سبب نداشتن نوآوری، شهره نشدن در جامعه اسلامی و پاسخ گو نبودن به نیازهای علمی و فرقه ای دست خوش فراموشی شده اند.

کلیدواژه ها: امام هادی (ع), اصحاب امام هادی (ع), تاریخ نگاری, شیعه