نعمت الله صفری فروشانی - دانشیار جامعه المصطفی العالمیه
محمد تقی ذاکری - کارشناس ارشد مطالعات تاریخ تشیع

کتاب التکلیف شلمغانی(م۳۲۲ ق) از همان زمان تالیف، به ویژه با توجه به اینکه هنوز انحرافی از شلمغانی سر نزده بود و او یکی از افراد مورد اطمینان حسین بن روح (م۳۲۶ق) محسوب می گردید، مورد توجه شیعیان قرار گرفت و به تدریج در تمام خانه های شیعیان جای یافت. بعد از آشکار شدن انحراف شلمغانی مسئله اعتبار این کتاب اذهان شیعیان را به خود مشغول ساخت. از این رو حسین بن روح، کتاب را مطالعه کرد و به صحیح بودن تمام روایات آن به جز دو یا سه مورد تاکید ورزید. از این پس بود که مولفان شیعه اهتمام خود را به این امر اختصاص دادند که از مقبولیت کتاب التکلیف در بین شیعیان بکاهند؛ زیرا مولف این کتاب را به دور از قابلیت های لازم در می یافتند. با وجود این، بررسی کتاب های فقهی مولفان شیعه روشن می سازد که آنها در مباحث فقهی خود، کتاب التکلیف شلمغانی را نادیده نینگاشته اند و حداقل تا قرن دهم هجری این کتاب با نام و مشخصات کامل در دسترس برخی از آنها قرار داشته است.

شلمغانی, التکلیف, فقه الرضا, فصل القضا